Turunçgil Hastalıkları: Belirtiler, Zararlar Ve Mücadelesi

🍊 Turunçgil Hastalıkları: Belirtiler, Zararlar ve Kapsamlı Mücadele Yöntemleri

Turunçgil yetiştiriciliğinde karşılaşılan hastalıklar, genellikle fungal, bakteriyel ve viral kökenli olup, ağacın kök, gövde, yaprak ve meyve gibi tüm organlarını tehdit eder.

1. Köken Hastalıkları: Ağacın Ömrünü Tehdit Edenler

Bu hastalıklar, ağacın kök ve kök boğazı bölgesinde gelişerek besin ve su iletimini engeller.

A. Turunçgil Zamklanması (Phytophthora Hastalığı)

• Etmeni: Phytophthora citrophthora ve Phytophthora nicotianae (Toprak kökenli mantar benzeri organizmalar).

• Zarar Şekli: Kök boğazını ve gövde alt kısmını enfekte ederek iletimi engeller.

• Belirtiler:

  • Gövde Zararı: Kök boğazında kabukta koyu, ıslak görünümlü lekeler oluşur. Bu bölgelerden zamk (reçine) akıntısı başlar. Kabuk sıyrıldığında altındaki doku kahverengi veya kırmızımsıdır.

  • Ağaç Zararı: Hastalık gövdeyi çepeçevre sararsa, ağaç yavaş yavaş solgunlaşır, yaprakları sararır ve kurur.

• Mücadele:

  • Kültürel: Aşırı sulamadan kaçınmak, suyun gövdeye temasını engellemek (karık sulama yerine damlama), kök boğazını toprak altında bırakmamak.

  • Anaç Seçimi: Dayanıklı anaçlar (Poncirus trifoliata, Turunç vb.) kullanmak.

  • Kimyasal: Gövde ve kök boğazına bakırlı macun uygulaması ve sistemik fungisitlerle (örneğin Fosetyl-Al) koruyucu uygulamalar.

B. Kök Çürüklüğü (Diğer Fungal Etmenler)

• Etmeni: Armillaria mellea (Bal Mantarı) ve Rosellinia necatrix (Beyaz Kök Çürüklüğü)

• Zarar Şekli: Ağacın ana ve kılcal köklerini çürütür.

• Belirtiler: Ağacın genelinde solgunluk, yapraklarda sararma ve dökülme. Ağacın bir kısmı veya tamamı aniden kuruyabilir. Enfekte köklerde tipik mantar belirtileri (beyaz misel tabakası veya mantar kökleri) görülebilir.

• Mücadele: Kimyasal mücadeleleri zor ve sınırlıdır. Hastalıklı ağaçlar sökülmeli, kökleri imha edilmeli ve çukur çevresindeki toprak dezenfekte edilmelidir.

2. Yaprak ve Meyve Hastalıkları: Kaliteyi Bozanlar

Bu hastalıklar, meyve ve yaprakların görünümünü bozarak ürünün pazar değerini düşürür.

A. Narenciye Kabuk Hastalığı (Siyah Nokta)

• Etmeni: Phyllosticta citricarpa (Fungal)

• Önem: Özellikle ihracat yapılan bölgelerde karantina önemi taşır.

• Belirtiler: Meyveler üzerinde kahverengi-siyah, yuvarlak, bazen kırmızı haleli nekrotik noktalar oluşur. Ağaç üzerinde yapraklarda da lekelenme olabilir. Meyve kalitesini ve görünümünü bozar.

• Mücadele:

  • Budama: Hastalıklı dal ve yaprakların budanarak imha edilmesi.

  • Kimyasal: Koruyucu fungisitler (özellikle bakır bileşikleri veya ruhsatlı strobilurinler) ile meyveler henüz gençken ve yağışlı dönemlerden önce düzenli ilaçlama yapılmalıdır.

B. Turunçgil Yaprak Lekesi (Skab - Scab)

• Etmeni: Elsinoë fawcettii (Fungal)

• Belirtiler: Özellikle limon ve greyfurtta görülür. Yaprak, sürgün ve meyve üzerinde kabarık, pürüzlü, mantarlaşmış, kahverengi lekeler (siğiller) oluşur. Yapraklarda deformasyona neden olur.

• Mücadele:

  • Budama: Hastalıklı sürgünlerin temizlenmesi.

  • Kimyasal: Yeni sürgünler çıkarken ve çiçeklenme döneminde bakır içerikli veya diğer ruhsatlı fungisitlerle koruyucu uygulamalar yapılmalıdır.

3. Viral ve Bakteriyel Hastalıklar: Kronik Tehditler

A. Tristeza Virüsü (CTV)

• Etmeni: Citrus Tristeza Virus

• Önem: Dünya genelinde en yıkıcı turunçgil virüsüdür. Yaprak Bitleri (özellikle Aphis gossypii) ile taşınır.

• Belirtiler:

  • Hassas anaçlar (özellikle Turunç anacı) üzerinde aşılanan ağaçlarda kök boğazında şişkinlik, iletim demetlerinde bozulma, sararma, bodurlaşma ve ani ölüm.

  • Toleranslı ağaçlarda ise sadece damar temizlenmesi (ven klering) gibi hafif belirtiler.

• Mücadele:

  • Dayanıklı Anaç: Hastalığa karşı toleranslı anaçlar (örneğin Üç Yapraklı Turunç, Troyer Citrange) kullanılmalıdır.

  • Vektör Kontrolü: Virüsü taşıyan Yaprak Biti zararlısı ile etkin mücadele yapılmalıdır.

  • Sertifikasyon: Virüsten ari fidanlarla bahçe tesisi yapılmalıdır.

B. Narenciye Kanseri (Canker)

• Etmeni: Xanthomonas citri subsp. citri (Bakteriyel)

• Önem: Ciddi karantina önemi taşıyan, yaprak, sürgün ve meyve üzerinde yara oluşturan bir hastalıktır.

• Belirtiler: Yaprak, sürgün ve meyve üzerinde kenarları sarı haleli, kabarık, mantarlaşmış, kahverengi yaralar (kanserler) oluşur. Bu yaralar, meyvenin pazar değerini tamamen yok eder.

• Mücadele:

  • Karantina: Hastalığın görüldüğü yerlerde karantina ve imha zorunluluğu olabilir.

  • Rüzgar Kırıcılar: Rüzgarın neden olduğu yaralanmalar bakterinin girişini kolaylaştırdığından, rüzgar kırıcılar önemlidir.

  • Kimyasal: Bakır içerikli preparatlarla düzenli koruyucu ilaçlama.

🛡️ Kapsamlı Mücadele Yöntemleri (IPM)

1. Sertifikalı Fidan: Bahçe tesisi daima virüs ve bakterilerden ari, sertifikalı fidanlarla yapılmalıdır.

2. Dayanıklı Anaç: Özellikle Zamklanma ve Tristeza gibi hastalıklara karşı dayanıklı anaç kullanımı.

3. Kültürel Önlemler: Ağaçların kök boğazının kuru tutulması, doğru budama ile havalandırmanın artırılması ve yaralanmaların önlenmesi.

4. Vektör Kontrolü: Virüs taşıyan Yaprak Biti ve diğer zararlılarla zamanında mücadele.

5. Kimyasal Mücadele: Fungisitler ve bakterisitler (özellikle bakır bazlılar) ile hastalık riski yüksek dönemlerde (yeni sürgün, çiçeklenme öncesi, nemli hava) koruyucu uygulamalar yapmak.

 Anahtar Kelimeler: Turunçgil Hastalıkları, Turunçgil Zamklanması, Tristeza Virüsü, Narenciye Kanseri, Turunçgil Skab, Turunçgilde Kök Çürüklüğü, Turunçgil Hastalık Mücadelesi.