Domates Öz (Gövde) Nekrozu Hastalığı

Domates öz (gövde) nekrozu hastalığı, domates (Solanum lycopersicum) bitkilerinde gövde ve öz dokusunu etkileyen, genellikle bakteriyel kökenli ciddi bir hastalıktır. Hastalığa sebep olan başlıca etmenler Pseudomonas corrugata ve P. cichorii gibi bakterilerdir.

Bu hastalık, özellikle seralarda ve yüksek azotlu gübrelemeyle hızlı büyüyen bitkilerde, nemli ve serin koşullar altında yaygındır.

🦠 Domates Öz Nekrozu Hastalığı (Pseudomonas spp.)

1. 🔍 Hastalığın Belirtileri

Hastalık genellikle bitkinin ilk meyve yükünü taşımaya başladığı dönemlerde (meyve tutumundan sonra) ve alt kısımlarından başlayarak kendini gösterir.

• Gövde Kararması: Gövde yüzeyinde, genellikle yaprak koltuklarından (petiol izlerinden) başlayan, uzunlamasına koyu kahverengi veya siyah nekrotik (ölü) lekeler oluşur.

• Öz Çürüklüğü (Nekroz): Gövde kesildiğinde, içteki öz dokusunun kahverengi veya siyah renkte çürümüş olduğu görülür. Öz dokusu tamamen boşalabilir ve gövde içi boş bir tüp haline gelebilir.

• İletim Demetleri Zararı: İletim demetlerinde de hafif kahverengileşme olabilir, ancak bu durum tipik olarak vasküler solgunluk hastalıkları (örneğin Fusarium) kadar belirgin değildir.

• Yaprak Belirtileri: Gövdedeki enfeksiyon ilerledikçe, üstteki yapraklar sararır, solar ve bükülür. Yapraklar genellikle günün sıcak saatlerinde su stresi çekiyormuş gibi görünür.

• Adventif Kökler (Ek Kökler): Bakteriyel enfeksiyon ilerledikçe, bitki gövdenin üst kısımlarından hayatta kalmaya çalışmak için çok sayıda yan veya adventif kök çıkarmaya başlar. Bu, hastalığın karakteristik belirtilerinden biridir.

2. ⚡ Yayılım ve Gelişim Koşulları

• Etmen: Pseudomonas corrugata ve diğer Pseudomonas türleri (Bakteri).

• Giriş Yolu: Bakteri, bitkiye yaralanmalar (budama, koltuk alma, rüzgar hasarı) yoluyla girer.

• Koşullar: Hastalığın gelişimi için en uygun ortam, yüksek nem ve serin sıcaklıklardır (17°C - 20°C).

• Aşırı Büyüme: Hızlı ve aşırı Azotlu gübrelemeyle oluşan hızlı ve sulu (gevşek) bitki büyümesi, hastalığa karşı hassasiyeti artırır.

• Yayılım: Damlama sulama suyu, çalışanların elleri ve kullanılan aletler ile serada hızla yayılır.

3. 🛡️ Mücadele Yöntemleri

Bakteriyel bir hastalık olduğu için kimyasal mücadelesi sınırlıdır ve önleyici kültürel tedbirler kritik öneme sahiptir.

• Kültürel Önlemler (Önleyici):

  • Budama Aletlerinin Dezenfeksiyonu: Koltuk alma veya budama sırasında kullanılan tüm aletler, bir bitkiden diğerine geçerken mutlaka dezenfektan (örneğin sodyum hipoklorit/çamaşır suyu çözeltisi) ile temizlenmelidir.

  • Yara Koruması: Budama ve koltuk alma işlemleri günün kuru ve sıcak saatlerinde yapılmalı, böylece oluşan yaralar hızla kapanmalıdır.

  • Gübre Yönetimi: Hızlı ve sulu büyümeyi önlemek için aşırı Azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır. Dengeli ve yavaş salınımlı gübreler tercih edilmelidir.

  • Nem Kontrolü: Seralarda hava sirkülasyonu artırılarak ve havalandırma yapılarak yüksek nem seviyesi düşürülmelidir.

• Kimyasal Mücadele:

  • Hastalık görüldükten sonra tedavi etmek zordur.

  • Koruyucu amaçlı olarak, özellikle budama ve koltuk alma işlemlerinden hemen sonra bakır içerikli bileşikler (bakterisitler) kullanılabilir. Bu ilaçlar, bakterinin yaralardan girişini engellemeye yardımcı olur, ancak hastalığı tedavi etmez.

• Bulaşık Bitkilerin İmhası: Hastalık tespit edilen bitkiler derhal sökülerek seradan uzaklaştırılmalı ve enfeksiyonun yayılması önlenmelidir.

Kültürel önlemler: Aşırı azotlu gübrelemeden kaçınılmalı, bitkiler dengeli bir Ģekilde beslenmelidir. Hastalıklı bitkiler seradan uzaklaştırılmalıdır. Bakım işlemleri yürütülürken bitkiler yaralanmamalı ve seralarda koltuk alma işlemi yapılırken hasta bitkiler en sona bırakılmalıdır.