Erik Pası Hastalığı (Tranzschelia Pruni-spinosae (Pers.) Dietel)

Erik pası hastalığı, erik, kayısı, şeftali ve badem gibi sert çekirdekli meyve ağaçlarında görülen, yapraklarda erken sararma ve dökülmeye neden olarak ağacın genel sağlığını ve meyve verimini düşüren önemli bir fungal hastalıktır.

İşte bu hastalığın etmeni olan Tranzschelia pruni-spinosae hakkında detaylı bilgiler:

🍂 Erik Pası Hastalığı: Tranzschelia Pruni-spinosae (Pers.) Dietel

Erik pası, mantarlar âleminin Basidiomycota bölümüne ait, zorunlu parazit bir hastalıktır. Hastalık, ismini yaprak alt yüzeyinde oluşan pas rengindeki spor yığınlarından alır.

1. Hastalık Etmeni ve Yaşam Döngüsü

Tranzschelia pruni-spinosae, heterosöz (farklı konukçulu) bir pas mantarıdır. Yani yaşam döngüsünü tamamlamak için iki farklı konukçu bitkiye ihtiyaç duyar:

A. Birincil Konukçu (Kışlık Konukçu)

• Bitkiler: Prunus cinsi ağaçlar (Erik, erik alt türleri, can erik, kiraz eriği, şeftali, kayısı).

• Etki: Mantar kışı bu ağaçların dökülmüş yapraklarında teliospor (kış sporu) olarak geçirir.

B. İkincil Konukçu (Ara Konukçu)

• Bitkiler: Anemone (Manisa Lalesi veya Rüzgâr Çiçeği) cinsi bitkiler.

• Etki: İlkbaharda erik yapraklarından çıkan sporlar, Anemone yapraklarına bulaşarak burada spermasyum ve asiospor denen yazlık sporları oluşturur. Bu sporlar daha sonra rüzgarla tekrar erik ağaçlarına döner.

Önemli Not: Günümüzde ticari meyve bahçelerinde çoğunlukla ikinci konukçuya ihtiyaç duymayan, doğrudan erik üzerinde üredospor (yaz sporu) ile çoğalan tipleri de bulunmaktadır.

2. Hastalığın Belirtileri

Hastalık, genellikle yaz sonu ve sonbahar başlarında, hava sıcaklıklarının düşmeye başladığı ve nemin arttığı dönemde kendini gösterir.

A. Yaprak Üst Yüzeyi

• Yaprakların üst yüzeyinde önce küçük, sarı-yeşil renkli, köşeli lekeler belirir.

• Hastalık ilerledikçe bu lekeler kahverengiye döner.

B. Yaprak Alt Yüzeyi (Pas Görünümü)

• Lekelerin hemen altında, yaprağın alt yüzeyinde kabarık, pütürlü, parlak kahverengi veya pas renginde püstüller (üredospor yığınları) oluşur. Bu püstüller elle silindiğinde parmağa pas tozu bulaşır.

• Sonbahara doğru, koyu kahverengi/siyah renkli teliospor yığınları görülmeye başlar.

C. İkincil Zararlar

• Erken Yaprak Dökümü: Enfekte olan yapraklar hızla sararır ve normalden çok daha erken dökülür.

• Verim Kaybı: Erken yaprak dökümü nedeniyle ağaç, meyve olgunlaşma döneminde fotosentez yapma yeteneğini kaybeder. Bu durum, meyvelerin kalitesini, tadını ve boyutunu düşürür.

• Ağacın Zayıflaması: Ağaç erken dinlenmeye girdiği için, bir sonraki yıl çiçek tomurcuğu oluşumu zayıflar ve kış soğuklarına karşı direnci düşer.

3. Mücadele Yöntemleri

A. Kültürel Önlemler (Önleyici ve Mekanik)

1. Hava Sirkülasyonu: Erik bahçelerinde düzenli budama yaparak taç içi havalandırmayı iyileştirmek, nemin düşmesini sağlayarak mantar gelişimini yavaşlatır.

2. Dökülen Yapraklar: Sonbaharda dökülen enfekte yapraklar, mantarın kışı geçirmesini önlemek amacıyla toplanarak yakılmalı veya derince toprağa gömülmelidir.

3. Ara Konukçu Kontrolü: Bahçenin yakın çevresindeki Anemone (Rüzgâr Çiçeği) cinsi bitkiler varsa, bulaşma kaynağını kesmek için uzaklaştırılmalıdır.

B. Kimyasal Mücadele

• Zamanlama: Kimyasal mücadele, genellikle yaz aylarında, hastalığın ilk belirtileri görülmeye başladığında veya meyve hasatından sonra başlatılır.

• İlaçlama Sayısı: Hastalığın yoğunluğuna ve kullanılan ilacın etki süresine bağlı olarak 10-14 gün aralıklarla ilaçlamalar tekrarlanabilir.

• Etkili Maddeler: Pas hastalıklarına karşı ruhsatlı olan ve genellikle koruyucu (bakır içerenler) ve sistemik (triazol grubu) fungisitler kullanılır. Kullanılacak ilacın seçimi ve dozu mutlaka yerel tarım teşkilatlarına veya uzmanlara danışılarak yapılmalıdır.