Pamuk Hastalıkları: Belirtiler, Zararlar Ve Mücadelesi

🦠 Pamuk Hastalıkları: Belirtiler, Zararlar ve Kapsamlı Mücadele Yöntemleri

Pamuk (Gossypium hirsutum L.) yetiştiriciliğinde zararlılar kadar hastalıklar da büyük risk taşır. Fungal, bakteriyel ve viral etmenler, pamuğun fide, yaprak ve kozalarını enfekte ederek ciddi verim ve kalite kayıplarına neden olur. Hastalıklarla mücadelede başarı, doğru teşhis ve entegre (bütünleşik) önlemlerin zamanında uygulanmasına bağlıdır.

İşte pamuk tarlalarında en sık karşılaşılan başlıca hastalıklar ve bunlarla mücadele yöntemleri.

1. Fide Dönemi Hastalıkları: İlk Gelişimi Engelleyenler

Bu hastalıklar, tohumun çimlenmesinden ilk gerçek yaprakların çıkışına kadar olan en hassas dönemde ortaya çıkar.

A. Çökerten Hastalığı (Fide Yanıklığı)

• Etmeni: Çeşitli toprak kökenli mantarlar (Rhizoctonia solani, Pythium spp., Fusarium spp.)

• Zarar Şekli: Tohum çimlenmeden önce tohumu veya çimlenme sonrası fidelerin kök boğazını enfekte ederek çürütür.

• Belirtiler:

  • Tohum çürüklüğü: Tohumların toprakta çürümesi nedeniyle çıkışta azalma.

  • Fide çökmesi: Fidelerin kök boğazının incelmesi, kahverengileşmesi ve bu noktadan kırılarak devrilmesi.

• Mücadele:

  • Tohum İlaçlaması: En kritik önlem, ekimden önce tohumların ruhsatlı fungisitlerle ilaçlanmasıdır.

  • Kültürel Önlemler: İyi drenaj sağlamak, aşırı sulamadan kaçınmak ve toprağın hızla ısınmasını sağlamak.

2. Bakteriyel Hastalıklar: Lekeler ve Kara Kol

Bakteriyel hastalıklar, özellikle yüksek nem ve sıcaklıkta hızla yayılır ve yaprak, gövde ve kozada belirgin lekelere yol açar.

A. Köşeli Yaprak Lekesi ve Kara Kol Hastalığı

• Etmeni: Xanthomonas axonopodis pv. malvacearum

• Zarar Şekli: Bitkinin tüm organlarında enfeksiyon yapabilir. Tohumla taşınan önemli bir hastalıktır.

• Belirtiler:

  • Yaprakta: Damarların sınırladığı köşeli, su ile ıslanmış gibi görünen, koyu yeşil-siyah lekeler (Köşeli Yaprak Lekesi).

  • Gövde/Dalda: Lekeler uzayarak, çepeçevre sararsa 'Kara Kol' adı verilen kararma ve kuruma meydana gelir.

  • Kozada: Kozalar üzerinde siyah, çökük lekeler. Şiddetli enfeksiyonlarda kozalar erken açılır, lif kalitesi düşer veya koza çürür.

• Mücadele:

  • Sertifikalı Tohum: Hastalıktan ari, dezenfekte edilmiş tohum kullanımı zorunludur.

  • Kültürel Önlemler: Hasat sonrası bitki artıklarının derine gömülmesi veya imhası.

  • Kimyasal Mücadele: Koruyucu olarak bakır içerikli preparatlar kullanılabilir.

3. Fungal Yaprak ve Koza Hastalıkları

A. Koza Çürüklükleri (Koza Yanıklığı)

• Etmeni: Çeşitli mantarlar (Fusarium spp., Alternaria spp., Diplodia spp.)

• Zarar Şekli: Mantarlar, kozanın açılmasına yakın veya açılma sırasında kozaya girerek lif ve çiğitlere zarar verir.

• Belirtiler: Kozalar üzerinde çürüme, renklenme (pembe, gri veya siyah), erken açılma ve lif kalitesinde düşüş. Enfekte kozalardan elde edilen lifler zayıf, kısa ve lekelidir.

• Mücadele:

  • İyi Havalandırma: Bitki sıklığını azaltmak ve iyi havalandırma sağlamak.

  • Zararlı Kontrolü: Kozalara zarar veren böceklerin (özellikle koza kurtlarının) kontrolü, mantar giriş kapılarını kapatmak açısından kritiktir.

  • Kimyasal Mücadele: Hastalık belirtileri görülmeye başladığında veya yağışlı dönemlerde ruhsatlı fungisitler koruyucu amaçla kullanılabilir.

4. Viral Hastalıklar

A. Pamuk Yaprak Kıvırcıklığı Virüsü (CLCV)

• Etmeni: Virüs (Cotton Leaf Curl Virus)

• Zarar Şekli: Virüs, genellikle Beyaz Sinekler aracılığıyla taşınır (vektör).

• Belirtiler: Yapraklarda anormal kıvrılma, damarların kalınlaşması ve yaprakların koyu yeşil renge dönmesi. Bitkide bodurlaşma ve verim kaybı.

• Mücadele: Kimyasal mücadele virüse karşı etkili değildir. Mücadele, virüsü taşıyan Beyaz Sinek (vektör) ile mücadeleye odaklanmalıdır. Hastalıklı bitkiler sökülüp imha edilmelidir.

🛡️ Pamuk Hastalıklarında Kapsamlı Mücadele (IPM)

Pamukta hastalık yönetiminde başarı, kültürel, biyolojik ve kimyasal yöntemlerin bir arada kullanılmasıyla mümkündür:

1. Hastalığa Dayanıklı Çeşitler: Bölge koşullarına uygun, hastalıklara (özellikle Kara Kol'a) karşı dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.

2. Münavebe (Ekim Nöbeti): Aynı alanda sürekli pamuk yetiştirmekten kaçınmak, toprakta biriken hastalık etmeni miktarını azaltır.

3. Tarla Hijyeni: Hasat sonrası bitki kalıntılarının derin sürümle gömülmesi, hastalık etmenlerinin kışlama potansiyelini düşürür.

4. Dengeli Besleme: Aşırı azotlu gübrelemeden kaçınmak ve bitkinin savunma mekanizmasını güçlendirmek için dengeli beslenmeyi sağlamak.

5. Kimyasal Kontrol:

   • Koruyucu Tohum İlaçlaması: Fide hastalıklarına karşı zorunludur.

   • Yaprak İlaçlaması: Hastalık riski ve nem koşulları yüksek olduğunda, ruhsatlı fungisitler ile koruyucu uygulamalar yapmak.

   • Vektör Kontrolü: Virüs hastalıklarına karşı taşıyıcı böceklerle (Beyaz Sinek) etkili mücadele.

Pamuk yetiştiriciliğinizde karşılaştığınız özel bir hastalık belirtisi varsa, doğru teşhis ve mücadele programı için yerel Tarım ve Orman Müdürlüklerinden destek almanız önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Pamuk Hastalıkları, Pamuk Koza Çürüklüğü, Kara Kol Hastalığı, Pamukta Çökerten, Pamuk Yaprak Kıvırcıklığı, Pamukta Fungal Hastalıklar, Pamuk Hastalıkları Mücadelesi.