Turunçgil Uçkurutan Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Harika bir konu. Turunçgil Uçkurutan Hastalığı (Mal Secco), özellikle limon ağaçlarının varlığını tehdit eden, Akdeniz havzasındaki turunçgil yetiştiricileri için hayati öneme sahip bir fungal hastalıktır.

🍋 Turunçgil Uçkurutan Hastalığı (Mal Secco): Limon Ağaçlarının Kabusu, Odun Dokusundaki Pembe Tehdit

Turunçgil Uçkurutan Hastalığı (Mal Secco), Phoma tracheiphila adlı bir mantarın neden olduğu, ağacın iletim sisteminde tıkanıklık ve zehirlenmeye yol açarak dal uçlarından başlayıp ana gövdeye doğru ilerleyen yıkıcı bir hastalıktır. İtalyanca’da "kuru hastalık" anlamına gelen Mal Secco, özellikle limon ağaçları için en tehlikeli hastalıktır ve kontrol altına alınmadığında ağacın tamamen kurumasına neden olabilir.

1. Hastalığın Etmeni ve Yayılma Yolları

Uçkurutan mantarı, bitkinin savunma mekanizmalarını aşarak doğrudan iletim demetlerine yerleşir.

A. Hastalık Kaynakları (Nedenleri):

• Etmen: Phoma tracheiphila (Mantar). Mantar, bitkinin iletim demetlerinde (ksilem) yaşar.

• Yayılım Kaynağı: Mantar, enfekteli, kurumuş dallar üzerinde ve dökülen yapraklarda sporlar halinde kışlar.

• Giriş Kapısı (Enfeksiyon Yolu): Mantarın ağaca girmesi için mutlaka bir yara gereklidir. Başlıca giriş yolları şunlardır:

  1. Budama Yaraları: Özellikle kışın ve ilkbaharda yapılan budama kesikleri.

  2. Yaprak Dökümü İzleri: Sonbaharda yaprakların dökülmesinden sonra kalan izler.

  3. Mekanik Yaralanmalar: Dolu, rüzgar veya böcek zararlarının açtığı yaralar.

B. Enfeksiyonu Destekleyen Koşullar:

• Soğuk ve Nem: Hastalık, genellikle serin ve yağışlı ilkbahar ve sonbahar aylarında aktifleşir. Sporlar bu koşullarda kolayca çimlenir ve yaralardan giriş yapar.

• Hassas Tür: Limon ağaçları (özellikle yerel çeşitler) ve bazı turunç anacı çeşitleri bu hastalığa karşı yüksek hassasiyet gösterir.

2. Uçkurutan Hastalığı Belirtileri

Hastalık, hem yapraklarda hem de odun dokusunda karakteristik belirtiler gösterir ve genellikle uçlardan geriye doğru ilerler.

A. Yaprak ve Sürgünlerdeki Belirtiler:

• Uç Kuruması (Dieback): En belirgin semptom, ince sürgün uçlarının sararması, solması ve kurumaya başlamasıdır. Kuruma, dal üzerinde yavaşça geriye doğru ilerler.

• Yaprakta Sararma: Yapraklarda, özellikle ana damarlar boyunca belirgin bir sararma (kloroz) görülür. Yapraklar mat yeşil renge döner, kıvrılır ve dökülür.

• Ani Ölüm (Hızlı Yayılım): Mantarın oluşturduğu toksinler ve iletim demetlerindeki tıkanıklık nedeniyle, enfekteli dalın üzerindeki yapraklar aniden kurur ve asılı kalır.

B. Odun Dokusunda (Kritik Tanı):

• Pembe Renklenme: Enfekte olmuş dal kesildiğinde, odun dokusunun iletim demetlerinde (ksilem) krem renginden canlı pembe veya somon rengine kadar değişen, karakteristik bir renk değişimi görülür. Bu renklenme, hastalığın kesin tanısında önemli bir işarettir.

• Gövdeye İlerleme: Mantar, iletim demetleri yoluyla ana dallara ve oradan da gövdeye ilerleyerek ağacın tamamen kurumasına neden olur.

3. Uçkurutan Hastalığı ile Mücadele Yöntemleri

Uçkurutan Hastalığı'nın tedavisi zor olduğu için, mücadele koruyucu önlemlere, hastalıklı kısımların hızla uzaklaştırılmasına ve kimyasal korumaya odaklanmalıdır.

A. Kültürel Önlemler (Korunma ve Budama):

1. Budama Hijyeni ve Zamanlaması (Kritik):

   • Budama, mantarın aktif olmadığı kurak ve sıcak yaz aylarında yapılmalıdır. Yağışlı dönemde budamadan kesinlikle kaçınılmalıdır.

   • Kuruyan dallar kesilirken, sağlıklı dokudan en az 30 cm aşağıdan kesilmeli ve budama aletleri her ağaç arasında dezenfekte edilmelidir (%10'luk çamaşır suyu veya özel dezenfektanlar).

2. Yara Koruması: Budama sırasında oluşan tüm büyük yaralar aşı macunu veya koruyucu bir fungisit ile hemen kapatılmalıdır.

3. Dayanıklı Çeşitler: Yeni tesislerde hastalığa toleranslı veya dirençli limon çeşitleri (örneğin Kütdiken'e göre daha dirençli olan çeşitler) tercih edilmelidir.

4. Bulaşık Artıkların İmhası: Budama sonrası kesilen tüm hastalıklı dallar bahçeden uzaklaştırılmalı ve yakılarak imha edilmelidir.

B. Kimyasal Mücadele (Bakırlı İlaçlar):

• Bakırlı İlaçlar: Hastalıkla mücadelede en etkili kimyasal koruyucular bakır içerikli fungisitlerdir.

• Zamanlama: İlaçlamalar, mantarın giriş kapılarının oluştuğu ve aktifleştiği dönemlerde koruyucu olarak yapılmalıdır:

  1. Sonbaharda Yaprak Dökümünden Sonra: Mantarın yaprak izlerinden girişini engellemek için.

  2. Kış Sonunda/İlkbaharda Tomurcuk Patlamadan Önce: Yeni sürgünler çıkmadan önce koruyucu bir bariyer oluşturmak için.

Özetle, Turunçgil Uçkurutan Hastalığı'na karşı mücadelede başarı, budama hijyenine harfiyen uymaya ve kritik dönemlerde düzenli bakırlı ilaçlama ile ağaçların koruyucu bir kalkan altında tutulmasına bağlıdır.