Pancar Pası (Uromyces Betae) Hastalığı Belirtileri
Şeker pancarı tarımında ekonomik kayıplara neden olan en önemli fungal hastalıklardan biri Pancar Pası (Uromyces betae) hastalığıdır. Bu hastalık, özellikle sıcak ve nemli yaz aylarında hızla yayılabilir. İşte Pancar Pası hastalığının belirtileri, nedenleri (hastalık döngüsü) ve mücadele yöntemleri hakkında detaylı bir özet:
🦠 Pancar Pası Hastalığı (Uromyces betae)
1. Hastalığın Etkeni ve Yayılımı
-
Etken: Uromyces betae (Bazidiomycota şubesine ait zorunlu bir parazit mantar).
-
Konukçular: Başlıca şeker pancarı (Beta vulgaris) ve bazı yabani ot türleridir.
-
Yayılım: Rüzgarla taşınan sporlar (uredosporlar) ana yayılma yoludur. Hastalık, bir tarladan diğerine ve bitkiden bitkiye rüzgar yoluyla taşınarak kısa sürede büyük alanlara yayılır.
-
Hastalık Koşulları:
-
Sıcaklık: Optimum enfeksiyon sıcaklığı genellikle $15-25^\circ\text{C}$ arasındadır.
-
Nem: Sporların çimlenmesi ve enfeksiyonun başlaması için yaprak yüzeyinde uzun süreli nemlilik (çiğ, yağmur, sulama) esastır.
-
2. Hastalık Belirtileri (Tanıma Yöntemi)
Pancar pası, bitkinin yapraklarında püstül adı verilen küçük, kabarcık benzeri yapılar oluşturmasıyla kolayca tanınır.
| Belirti Aşaması | Açıklama |
| Erken Dönem Belirtisi (Urediniler) | Hastalık ilk olarak genellikle yaşlı ve orta yaştaki dış yapraklarda görülmeye başlar. Yaprağın her iki yüzeyinde de küçük, toplu iğne başı büyüklüğünde, kabarcık (püstül) şeklinde, pas kırmızısı (turuncu-kahverengi) renkte lekeler oluşur. |
| Karakteristik Özellik | Bu püstüllere dokunulduğunda parmağa koyu pas renginde toz (mantarın sporları) bulaşır. |
| İlerlemiş Dönem | Hastalık ilerledikçe yapraklar tamamen püstüllerle kaplanır, sararır (kloroz) ve kuruyarak dökülürler. Bitki artıklarını kuruduğu için erken yaprak dökümü sonucunda fotosentez alanı ciddi ölçüde azalır. |
| Geç Dönem (Teliosporlar) | Mevsim sonunda, püstüllerin rengi koyulaşarak siyah veya koyu kahverengi bir hal alır. Bunlar, mantarın kışı geçirdiği ve sonraki yıl enfeksiyona neden olan sporlardır (teliosporlar). |
| Verim Kaybı | Erken yaprak kaybı, şeker pancarı köklerinin gelişimini durdurur, kök verimini ve içerisindeki şeker oranını (polarizasyonu) düşürerek yüksek ekonomik kayıplara yol açar. |
3. Hastalık Döngüsü (Nedenleri)
-
Kışlama: Mantar, kışı enfekte olmuş bitki artıkları üzerinde veya ekili olmayan kök başlarında teliospor formunda geçirir.
-
İlk Enfeksiyon (Primer Enfeksiyon): İlkbaharda teliosporlar çimlenir ve rüzgarla taşınarak yeni pancar bitkilerini enfekte eder.
-
İkincil Enfeksiyon (Yayılma): Yaz aylarında, bitki üzerinde oluşan turuncu-kahverengi püstüllerde uredosporlar (yaz sporları) hızla üretilir. Bu sporlar, sıcak ve nemli koşullarda rüzgarla etrafa yayılarak yeni ve hızlı enfeksiyon dalgalarını başlatır.
-
Mevsim Sonu: Sonbaharda, hava koşulları soğuduğunda siyah teliosporlar oluşur ve kışlama döngüsü başlar.
4. Mücadele Yöntemleri
Pancar Pası ile mücadele, genellikle kültürel uygulamalar ve iyi zamanlanmış kimyasal ilaçlamaların birleşimiyle yapılır.
A) Kültürel Mücadele
-
Dirençli Çeşit Kullanımı: En etkili önlemlerden biri, hastalığa karşı yüksek toleranslı veya dayanıklı sertifikalı pancar çeşitlerinin ekilmesidir.
-
Bitki Artıklarının İmhası: Hastalıklı bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı veya sürülerek derine gömülmelidir. Bu, kışlama sporlarının (teliosporların) kaynağını azaltır.
-
Hava Sirkülasyonu: Aşırı sık ekimden kaçınarak ve uygun sıra arası/üzeri mesafeleri bırakarak tarlada hava sirkülasyonu artırılmalı, yaprakların ıslak kalma süresi azaltılmalıdır.
-
Sulama Yönetimi: Mümkün olduğunca yaprakları ıslatmayacak şekilde (damlama) sulama yapılmalı veya sulama sabah erken saatlerde yapılarak yaprakların gün içinde kurumasına olanak sağlanmalıdır.
B) Kimyasal Mücadele
-
İlaçlama Zamanı (Kritik Nokta): Kimyasal mücadele, tarlada ilk pas püstülleri görülmeye başlar başlamaz başlatılmalıdır. Koruyucu fungisitler, pas yayılmadan önce önleyici olarak da kullanılabilir. Gecikme, hastalığın kontrolünü zorlaştırır.
-
Fungisit Seçimi: Hastalığa ruhsatlı olan ve genellikle triazol veya strobilurin grubu etken maddeleri içeren sistemik fungisitler tercih edilir.
-
Tekrarlama: İklim koşullarına ve kullanılan ilacın etki süresine bağlı olarak (genellikle 10-21 gün aralıklarla) ilaçlamaya devam edilebilir.
Önemli Not: Kimyasal ilaçlama kararı ve kullanılacak ilaçların seçimi, ekonomik zarar eşiği, bölgenin iklim koşulları ve yerel karantina/ruhsat düzenlemeleri dikkate alınarak bir ziraat mühendisi gözetiminde yapılmalıdır.
