Alternaria Yaprak Kahverengileşmesi Hastalığı
Alternaria Yaprak Kahverengileşmesi Hastalığı (Erken Yaprak Yanıklığı), tarım ve bahçecilikte oldukça yaygın görülen ve ciddi verim kayıplarına neden olabilen bir mantar (fungal) hastalığıdır. Hastalığa Alternaria cinsine ait çeşitli mantar türleri neden olur. En bilinen ve ekonomik öneme sahip türler, özellikle domates, patates, patlıcan gibi Solanaceae (Patlıcangiller) familyasında görülen Alternaria solani ve kavun, karpuz, hıyar, kabak gibi Cucurbitaceae (Kabakgiller) familyasında görülen Alternaria cucumerina'dır.
🦠 Alternaria Yaprak Kahverengileşmesi Hastalığı (Erken Yaprak Yanıklığı)
1. Hastalığın Etkeni ve Yayılımı
-
Etken: Alternaria cinsine ait mantar türleri (Örn: A. solani, A. cucumerina).
-
Hayatta Kalma: Mantar, hayatını topraktaki hastalıklı bitki artıkları üzerinde ve enfekte olmuş tohumlarda (primer enfeksiyon kaynağı) sürdürebilir. Bazı türler, uygun koşullarda toprakta yıllarca canlı kalabilir.
-
Yayılım: Sporlar (konidiler) rüzgar, sıçrayan yağmur suyu veya sulama suları ve tarım aletleri yoluyla bitkiden bitkiye kolayca yayılırlar (sekonder enfeksiyon).
-
Hastalık Koşulları: Hastalık, yüksek nem (%90 RH) ve ılıman/yüksek sıcaklıklar (genellikle 25-30°C) koşullarında hızla gelişir. Yaprak ıslaklığının uzun sürmesi enfeksiyonu tetikler.
2. Hastalık Belirtileri (Tanıma Yöntemi)
Alternaria'nın karakteristik belirtisi, hedefe benzer iç içe geçmiş halkalara sahip kahverengi/siyah lekelerdir.
| Bölge | Belirti Açıklaması |
| Yapraklar | En tipik belirtidir. İlk olarak genellikle yaşlı (alt) yapraklarda küçük, düzensiz, koyu kahverengi lekeler başlar. Lekeler büyüdükçe, belirgin iç içe geçmiş koyu halkalar (hedef tahtası deseni) oluşur ve çevresi sarı bir hale (kloroz) ile çevrilebilir. Şiddetli enfeksiyonda lekeler birleşir, yaprak tamamen kurur ve dökülür (erken yaprak yanıklığı ve dökümü). |
| Gövde/Sap | Genellikle toprağa yakın kısımlarda kahverengi, çökük ve oval lekeler görülür. Hastalık ilerlerse gövdeyi sararak bitkinin üst kısımlarının kurumasına neden olabilir (kök boğazı yanıklığı). |
| Meyveler | Özellikle domates ve patateste sapın tutunduğu kısımda koyu renkli, çökük, sert ve derimsi lekeler oluşur. Bu, ürünün pazar değerini tamamen düşürür. |
| Yumrular | Patates yumrularında düzensiz biçimli, koyu ve çökük lekeler oluşabilir. Depolama sırasında bu lekeler büyüyerek yumrunun buruşmasına ve kalite kaybına yol açar. |
3. Mücadele Yöntemleri
Alternaria ile mücadelede kültürel önlemler büyük önem taşır, çünkü mantar toprakta hayatta kalabilir.
A) Kültürel (Önleyici) Mücadele
-
Sertifikalı Tohum ve Fide: Hastalıktan ari (temiz) ve tercihen hastalığa karşı dirençli/toleranslı çeşitler kullanılmalıdır.
-
Münavebe (Ekim Nöbeti): Aynı bitki ailesinden olan konukçuların (örneğin patatesten sonra domates) art arda ekiminden kaçınılmalı, farklı familyadan bitkilerle en az 2-3 yıl süreyle rotasyon yapılmalıdır.
-
Bitki Artıklarının İmhası: Hasattan sonra hastalıklı bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı veya derine gömülerek imha edilmelidir.
-
Sulama Yönetimi: Yaprakların ıslak kalma süresini kısaltmak için damlama sulama tercih edilmeli veya yağmurlama sulama yapılıyorsa sabah erken saatlerde yapılarak yaprakların gün içinde hızla kuruması sağlanmalıdır.
-
Havalandırma: Sera ve fideliklerde hava sirkülasyonu iyi sağlanarak nem oranı düşürülmelidir.
-
Bitki Beslemesi: Bitkilerin stresini azaltmak için uygun ve dengeli gübreleme yapılmalı, özellikle potasyum noksanlığı giderilmelidir.
B) Kimyasal Mücadele
-
Zamanlama: Kimyasal ilaçlama (fungisitler), çevrede ilk hastalık belirtileri görülür görülmez veya hava koşulları enfeksiyon için uygun hale geldiğinde (yüksek nem ve sıcaklık) başlamalıdır.
-
Tekrar: İlacın etki süresine ve iklim koşullarına bağlı olarak, genellikle 7 ila 14 gün aralıklarla ilaçlama tekrarlanır.
-
İlaç Seçimi: Mücadelede koruyucu ve tedavi edici etkiye sahip, Alternaria'ya ruhsatlı fungisitler kullanılmalıdır. Bakır içerikli bazı koruyucu fungisitler de kültürel önlemleri desteklemek için tercih edilebilir.
Uyarı: Kimyasal mücadele için kullanılacak ruhsatlı bitki koruma ürünleri ve dozları hakkında güncel bilgi için mutlaka yerel Tarım ve Orman İl/İlçe Müdürlüklerine veya yetkili ziraat mühendislerine danışılmalıdır.
Hastalık hakkında spesifik bir bitki (domates, patates, kabak vb.) özelinde mücadele yöntemi öğrenmek ister misiniz?
