Kök Uru Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri
🌿 1. Kök Uru Hastalığı Nedir?
-
Tanım: Kök Uru Hastalığı, çoğunlukla Agrobacterium tumefaciens veya nadiren A. rhizogenes bakterisinin neden olduğu bir bakteriyel hastalıktır.
-
Hastalık tipi: Toprak kaynaklı bakteriyel hastalık.
-
Konukçuları: Meyve ağaçları (elma, armut, kiraz), sebzeler (domates, patlıcan, biber) ve süs bitkileri (gül, söğüt, hıyar).
-
Özellik: Bitkinin kök ve kök boğazında urumsu veya tümör benzeri şişlikler oluşur; buna "köksap uru" denir.
🦠 2. Etmeni ve Bulaşma
-
Etmen: Agrobacterium tumefaciens
-
Yaşam şekli:
-
Toprakta uzun süre canlı kalabilir.
-
Zedelenmiş kök ve gövde bölgelerinden bitkiye girer.
-
-
Bulaşma yolları:
-
Enfekte toprak ve sulama suyu
-
Zedelenmiş fideler ve kökler
-
Tarım aletleri
-
🌱 3. Belirtileri
Kök ve Kök Boğazında:
-
Küçük, sert urumsu şişlikler veya tümörler
-
Şişlikler zamanla büyüyebilir ve düzensiz şekil alabilir
-
Köklerde zayıf gelişme ve şekil bozukluğu
-
Şiddetli enfeksiyonlarda kök boğazında çürüme de görülebilir
Toprak Üstü Belirtiler:
-
Bitki solgun, cılız ve zayıf büyür
-
Yapraklarda sararma veya cılız yapraklar
-
Meyve verimi düşer
-
Fidelerde büyüme durması veya ölüm görülebilir
⚠️ 4. Hastalığın Nedenleri ve Risk Faktörleri
| Faktör | Etkisi |
|---|---|
| Toprakta bakterinin varlığı | Enfeksiyon kaynağı |
| Kök ve gövde yaralanmaları | Bakteri giriş kapısı sağlar |
| Stresli veya zayıf bitkiler | Enfeksiyona daha duyarlı |
| Sık ve nemli toprak | Bakteri çoğalmasını kolaylaştırır |
🛠️ 5. Mücadele Yöntemleri
🌱 A. Kültürel Önlemler
-
Sağlıklı ve sertifikalı fide kullanın
-
Zedelenmiş kökleri dikimden önce temizleyin
-
Toprak sterilizasyonu veya solarizasyon
-
Enfekte bitkileri derhal sökün ve imha edin
-
Bitkiler arası uygun mesafe bırakın
💧 B. Fiziksel Önlemler
-
Enfekte kök ve kök boğazını kesip imha edin
-
Toprak değişimi ile temiz fide dikimi
🧪 C. Kimyasal Mücadele
-
Direkt etkili bir kimyasal yoktur.
-
Fidelerin köklerini bakır bazlı bakterisitler ile dezenfekte etmek önleyici olabilir.
🌿 D. Biyolojik Mücadele
-
Bazı Trichoderma spp. ve Bacillus spp. uygulamaları, enfeksiyon riskini azaltabilir.
-
Toprak sağlığını artıracak mikroorganizmalar da faydalıdır.
🔍 6. Kök Uru Hastalığı ile Kök Kanseri Arasındaki Fark
| Özellik | Kök Uru | Kök Kanseri |
|---|---|---|
| Etmen | Agrobacterium tumefaciens / rhizogenes | Agrobacterium tumefaciens |
| Ur şekli | Küçük, sert, kök üzerinde | Daha büyük ve gövde diplerinde |
| Kök gelişimi | Genellikle zayıf, deformasyonlu | Kök ve gövde boğazı şiş, tümör benzeri |
| Toprak üstü belirtiler | Solgunluk, verim düşüklüğü | Solgunluk, yaprak sararması, zayıf büyüme |
Karşılaştırma Tablosu
| Özellik | Armillaria | Kök Çürüklüğü (Fungal) | Kök Kanseri | Kök Uru |
|---|---|---|---|---|
| Etmen | Armillaria spp. (mantar) | Fusarium, Phytophthora, Rhizoctonia vb. (mantar) | Agrobacterium tumefaciens (bakteri) | Agrobacterium tumefaciens / rhizogenes (bakteri) |
| Kök / Kök boğazı belirtileri | Beyaz miselyum, siyah rhizomorflar, kahverengi çürüme, kökler gevşek | Yumuşak, kahverengi veya siyah çürük, kökler kolay kırılır | Sert, urumsu tümörler veya şişlikler | Küçük, sert, urumsu şişlikler, kök deformasyonu |
| Kök dokusu görünümü | Sert ve lifli, bazen çürük | Yumuşak ve sulu | Sert ve tümör benzeri | Sert, düzensiz şekilli |
| Toprak üstü belirtiler | Solgunluk, yaprak sararması, zayıf büyüme, bazen mantar şapkası | Solgunluk, yaprak sararması, bitki ölümü | Solgunluk, zayıf büyüme, yaprak sararması, verim düşüklüğü | Solgunluk, cılız büyüme, verim düşüklüğü |
| Bulaşma / Yayılma | Toprakta rhizomorflar, enfekte odun ve kökler | Toprak ve su ile mantar sporları | Zedelenmiş kökler, bulaşık toprak, aletler | Zedelenmiş kök ve gövde, bulaşık toprak, aletler |
| Risk faktörleri | Stresli bitkiler, zayıf kökler, sıkışık toprak | Nemli toprak, zayıf bitkiler | Kök yaralanmaları, stres, enfekte toprak | Kök yaralanmaları, stresli bitkiler, nemli toprak |
| Mücadele | Kültürel önlemler, enfekte kök sökümü, dayanıklı tür, sınırlı biyolojik kontrol | Kültürel önlemler, uygun sulama ve drenaj, mantar ilaçları | Sağlıklı fide, kök dezenfeksiyonu, bakır bazlı bakterisitler, enfekte bitki imhası | Sağlıklı fide, kök dezenfeksiyonu, bakır bazlı bakterisitler, biyolojik ajanlar |
