Kök Boğazı Çürüklüğü Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Kök Boğazı Çürüklüğü Hastalığı, birçok sebze ve meyve türünde (özellikle karpuz, kavun, domates, biber, patlıcan, pamuk, ayçiçeği ve meyve fidanlarında) ciddi verim kayıplarına yol açan, genellikle toprak kökenli mantar etmenlerinin neden olduğu önemli bir hastalıktır.

Aşağıda bu hastalığın belirtileri, nedenleri ve mücadele yöntemleri detaylı şekilde açıklanmıştır 👇

🍂 1. Kök Boğazı Çürüklüğü Nedir?

Hastalığın etmeni, toprakta uzun süre canlı kalabilen patojen mantarlardır.
En sık rastlanan etmenler:

• Phytophthora spp.

• Fusarium spp.

• Rhizoctonia solani

• Pythium spp.

• Sclerotinia sclerotiorum

Bu etmenler bitkinin kök boğazı (toprakla gövdenin birleştiği kısım) ve ana kök bölgesine yerleşerek çürümeye neden olur.

🌿 2. Belirtileri

Belirtiler genellikle ilkbahar sonu – yaz başı döneminde görülür ve bitkinin gelişme evresine göre değişir:

🌱 Fide Döneminde:

• Fideler toprak yüzeyine çıkmadan çürür (ön çökme).

• Çıkmış fidelerde kök boğazında su toplamış gibi yumuşama ve kararma olur.

• Fide birkaç gün içinde solar, devrilir ve ölür.

🌾 Gelişme Döneminde:

• Kök boğazı kısmında koyu kahverengi veya siyah lekeler oluşur.

• Kabuk dokusu yumuşar, kolayca soyulur.

• Çürüyen bölgede kötü koku ve bazı durumlarda beyaz veya gri mantar miselleri görülür.

• Bitki su taşınımını kaybettiği için:

  • Gündüzleri pörsür,

  • Geceleri kısmen toparlanır (başlangıç aşaması),

  • Sonra tamamen solar ve kurur.

🍅 Toprak Üstü Belirtileri:

• Bitki gelişmede geriler, yapraklar sararır.

• Meyve tutumu azalır, meyveler küçük kalır.

• Enfeksiyon ilerlerse bitki ölümü meydana gelir.

🦠 3. Nedenleri ve Bulaşma Şekli

Etmen:

Toprak kökenli mantar patojenleri (Phytophthora, Fusarium, Rhizoctonia, Pythium).

Bulaşma Yolları:

• Bulaşık toprak ve fide kullanımı.

• Sulama suyu ile taşınma (özellikle Phytophthora).

• Alet-ekipman, ayakkabı veya sulama kanalları aracılığıyla yayılma.

• Toprakta uzun süre canlı kalabilen dayanıklı yapılar (sklerot, oospor).

⚠️ 4. Gelişmeyi Teşvik Eden Faktörler

🛠️ 5. Mücadele Yöntemleri

Kök boğazı çürüklüğüne karşı entegre mücadele (kültürel + kimyasal + hijyen) esastır. Virüs hastalıklarında olduğu gibi tedavi edilemez; önlem alınarak kontrol edilir.

🌱 A. Kültürel Mücadele

1. Sağlıklı fide kullanın.
   → Sertifikalı, hastalıksız fideler tercih edilmelidir.

2. Toprak solarizasyonu uygulayın.
   → Yazın 4–6 hafta süreyle nemli toprağı şeffaf naylonla örtün.

3. İyi drenaj sağlayın.
   → Su birikintileri mantar gelişimini hızla artırır.

4. Münavebe (ürün rotasyonu) yapın.
   → 3–4 yıl aynı tarlaya aynı bitki ekilmemelidir.

5. Aşırı sulamadan kaçının.
   → Sulama aralıklarını toprak nemine göre ayarlayın.

6. Alet, ekipman ve sera zemini dezenfekte edin.
   → %10 çamaşır suyu veya alkol solüsyonu kullanılabilir.

7. Organik maddeyi dengeleyin.
   → Toprağa yanmış çiftlik gübresi veya kompost ekleyin (çürüme riskini azaltır).

💧 B. Kimyasal Mücadele (Koruyucu Uygulama)

Kök boğazı çürüklüğüne neden olan mantarlara karşı bazı etkili fungisitler kullanılabilir:

🧪 Uygulama zamanı:

• Dikim öncesi fide kökleri ilaçlı suya batırılır.

• Dikim sonrası ilk sulamayla ilaçlı su verilir.

• Gelişme döneminde 10–14 gün aralıklarla koruyucu uygulama yapılabilir.

⚠️ Not: Kimyasal mücadele tek başına yeterli değildir; iyi drenaj ve hijyenle birlikte yapılmalıdır.

☀️ C. Biyolojik Mücadele

• Trichoderma spp. gibi faydalı mantar preparatları toprağa uygulanarak patojenlerin gelişimi baskılanabilir.

• Özellikle fide döneminde biyolojik preparatlar + organik madde takviyesi etkili sonuç verir.

📋 6. Kısa Özet Tablo

🌿 Benzer Kök Hastalıklarının Karşılaştırmalı Teşhis Tablosu

🔍 Ayırt Etme İpuçları

• 🌱 Kök Boğazı Çürüklüğü:
  → Bitki kök boğazında yumuşak, kötü kokulu çürüme. Genellikle aşırı nem ve sıcak ortamda görülür.

• 🔥 Kök Boğazı Yanıklığı:
  → Genellikle fide döneminde, kök boğazı incelir ve bitki devrilir.

• 🍂 Fusarium Solgunluğu:
  → Alt yapraklardan başlayıp yukarıya doğru ilerleyen kuru solma ve damar kahverengileşmesi tipiktir.

• 💧 Phytophthora Kök Çürüklüğü:
  → Toprakta su birikintisi veya kötü drenaj varsa, ani solma ve kök çürümesi olur.

🧭 Önerilen Entegre Mücadele Stratejisi (Genel)

1. Toprak Solarizasyonu:
   Yaz döneminde 4–6 hafta süreyle uygulanmalı.

2. Sağlıklı fide kullanımı:
   Sertifikalı, hastalıksız üretim kaynakları tercih edilmeli.

3. Drenaj sistemi kurulmalı:
   Aşırı sulama ve taban suyu birikimi önlenmeli.

4. Münavebe (ürün rotasyonu):
   Aynı tarlada 3–4 yıl boyunca aynı tür ekilmemeli.

5. Kimyasal ve biyolojik denge:
   Uygun fungisitler ve Trichoderma gibi biyolojik ajanlar birlikte kullanılabilir.