Domates Mozaik Virüsü Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

Aşağıda Domates Mozaik Virüsü (Tomato Mosaic Virus – ToMV) hastalığının belirtileri, nedenleri ve mücadele yöntemleri ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır 👇

🍅 DOMATES MOZAİK VİRÜSÜ (ToMV)

Etmen: Tomato mosaic virus

Hastalık tipi: Virüs

Zararlılık: Yapraklarda mozaik desen, bodurluk, meyve deformasyonu ve verim kaybı.

🌿 1. Belirtiler

Domates mozaik virüsü, özellikle yaprak ve meyvelerde mozaik görünümü ile tanınır. Belirtiler; bitkinin yaşı, çevre koşulları ve virüs ırkına göre değişir 👇

🌱 Yapraklarda:

• Açık yeşil–koyu yeşil beneklenme (mozaik görünüm)

• Yapraklarda daralma, büzülme ve deformasyon

• Yaprak damarlarında sararma veya açık renkli şeritler

• Genç yapraklar parşömen gibi sert ve kırılgan hale gelir.

• Şiddetli enfeksiyonda bitki bodur kalır.

🌸 Gövde ve saplarda:

• İnce çizgiler veya açık renkli lekeler görülebilir.

• Bazen çatlama ve kuruma oluşur.

🍅 Meyvelerde:

• Düzensiz olgunlaşma (bir kısmı yeşil, bir kısmı kırmızı kalır)

• Küçük, şekilsiz, sert meyveler

• Renk bozukluğu – özellikle olgunlukta "mermerimsi" görünüm

• Kabukta mozaik veya halkalı lekeler

🌾 Genel olarak:

• Bitkiler zayıf gelişir, çiçeklenme azalır.

• Verim ve meyve kalitesi ciddi biçimde düşer.

🦠 2. Nedenleri ve Bulaşma Yolları

🔹 Etmen Özellikleri:

• Tomato Mosaic Virus (ToMV), Tobamovirus grubundandır.

• Aynı gruptaki Tütün Mozaik Virüsü (TMV) ile çok benzerdir.

• Çok dayanıklıdır → bitki artıkları, tohum yüzeyi, aletlerde aylarca canlı kalabilir.

🔹 Bulaşma Yolları:

⚠️ 3. Gelişmeyi Artıran Faktörler

• Sık dikim ve fazla temas

• Yüksek sıcaklık (20–25°C) ve düşük nem

• Aletlerin ve fidelerin dezenfekte edilmemesi

• Enfekte tohum ve fide kullanımı

⚔️ 4. Mücadele Yöntemleri

Virüslere karşı doğrudan etkili kimyasal ilaç yoktur. Bu nedenle mücadele koruyucu (önleyici) önlemlere dayanır 👇

🔹 A. Kültürel Önlemler

1. Sağlıklı fide ve tohum kullanımı

   • Sertifikalı, virüssüz fide ve tohum kullanılmalıdır.

   • Tohumlar, %10 trisodyum fosfat (Na₃PO₄) veya %2 sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) ile 15–30 dakika dezenfekte edilebilir.

2. Alet ve ekipman dezenfeksiyonu

   • Makas, eldiven, ip, tezgâh vb. her işlem sonrası %10 çamaşır suyu veya %70 alkol ile temizlenmelidir.

3. Hasta bitkilerin imhası

   • Belirti gösteren bitkiler derhal sökülmeli ve yakılmalıdır.

4. Ekim nöbeti (münavebe)

   • Aynı alana 2–3 yıl arayla domates veya biber ekilmemelidir.

5. Bitki artıkları ve yabancı otların temizlenmesi

   • Hasat sonrası bitki kalıntıları tamamen uzaklaştırılmalıdır.

   • Virüs konukçusu yabancı otlar temizlenmelidir.

6. Seralarda hijyen

   • Çalışanlar ellerini sabunla yıkamalı.

   • Seraya girişte el dezenfektanı kullanılmalıdır.

🔹 B. Dayanıklı Çeşit Kullanımı

Bazı domates çeşitleri ToMV’ye karşı dayanıklıdır.

Bu çeşitler genellikle etiketlerinde şu şekilde belirtilir: 👉 Tm-1, Tm-2 veya Tm-2² (ToMV dayanıklılık genleri)

Örneğin:

• ‘Tylka F1’, ‘Bora F1’, ‘Valiant F1’ gibi hibritlerde bu dayanıklılık bulunabilir.

🔹 C. Biyolojik ve Bitkisel Önlemler

• Sarımsak, aloe vera, neem ve yeşil çay ekstraktları antiviral etki gösterebilir (destekleyici uygulamalardır).

• Bitki bağışıklığını artıran ürünler (deniz yosunu, humik asit, silikon bazlı gübreler) virüs etkisini azaltabilir.

🔹 D. Tohum ve Fide Döneminde Uygulamalar

🧭 5. Özet Tablo

💡 Özetle:

Domates Mozaik Virüsü (ToMV) → Çok dayanıklı, temasla bulaşan ve tedavisi olmayan bir virüstür.

En etkili çözüm: ➡️ Temiz tohum–fide + hijyen + alet dezenfeksiyonu + dayanıklı çeşit.