Kök Ve Kök Boğazı Çürüklüğü Hastalığı
💧 Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü Hastalığı
Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü hastalıkları, bitkilerin toprak altında kalan kısımlarını (kökler) ve toprak yüzeyi ile köklerin birleştiği bölgeyi (kök boğazı veya taç bölgesi) enfekte eden bir grup hastalığın genel adıdır.
Bu hastalıklar, genellikle mantarlar veya oomisetler (mantar benzeri organizmalar) tarafından, özellikle aşırı nemli veya su tutan topraklarda tetiklenir ve bitki ölümlerine neden olabilir.
1. 🦠 Hastalığın Etmenleri ve Tetikleyici Faktörler
Bu hastalığa en sık neden olan ve toprakta uzun süre hayatta kalabilen patojenler şunlardır:
| Patojen Grubu | Etmen Örnekleri | Tetikleyici Faktörler |
| Oomisetler | Phytophthora spp., Pythium spp. | Aşırı sulama, Kötü drenaj, Yüksek toprak nemi, Sıcaklık dalgalanmaları. |
| Mantar | Rhizoctonia solani, Fusarium spp., Sclerotium rolfsii | Yüksek organik madde içeriği, Hasar görmüş kökler, Nemli ve sıcak koşullar. |
Tetikleyici Faktörler:
-
Kötü Drenaj: Suyun toprakta birikmesi, köklerin oksijensiz kalmasına ve patojenlerin hızlıca çoğalmasına neden olur.
-
Aşırı Sulama: Sürekli nemli kalan topraklar, özellikle Phytophthora ve Pythium için ideal ortam yaratır.
-
Yaralanmalar: Köklere veya kök boğazına mekanik veya böcek kaynaklı zarar gelmesi, patojenlerin girişini kolaylaştırır.
2. ⚠️ Belirtiler ve Zararlar
Hastalık, toprak altından başladığı için belirtileri genellikle bitkinin üst kısımlarında gecikmeli olarak fark edilir.
A. Bitkinin Toprak Üstü Belirtileri
-
Sararma ve Solgunluk: Hastalıklı kökler, su ve besin alamadığı için yapraklar sararır. Özellikle sıcak günlerde bitkinin tüm kısımlarında ani solgunluk görülür.
-
Gelişim Geriliği: Ağacın veya bitkinin büyümesi yavaşlar, meyve ve çiçek verimi düşer.
-
Ani Ölüm: Enfeksiyon hızla ilerlediğinde, özellikle genç fideler ve sebzeler ani kuruma ve ölüme ('damping-off' veya devrilme) maruz kalır.
B. Kök ve Kök Boğazı Belirtileri
-
Çürüme: Kökler ve kök boğazı dokusu yumuşar, kahverengileşir veya siyaha döner. Enfekte dokular su çekilmiş ve macun kıvamında olabilir.
-
Kabuk Soyulması: Kök boğazında kabuk koyulaşır ve kolayca soyulur. Soyulan yerde sarı veya kahverengi bir tabaka görülebilir.
-
İletim Demetinde Renk Değişimi: Gövde enine kesildiğinde, iletim demetlerinin (ksilem) kahverengi veya kırmızımsı bir renk aldığı görülebilir (özellikle Fusarium solgunluğunda).
3. 🛡️ Mücadele ve Önleme Yöntemleri
Kök ve kök boğazı çürüklükleri ile mücadelede en önemli faktör önlemedir.
A. Kültürel Önlemler (Önleme)
-
Drenajı İyileştirme: Toprağın su tutma kapasitesini azaltmak ve suyun akışını sağlamak için drenaj kanalları açılmalı veya toprak havalandırılmalıdır.
-
Kontrollü Sulama: Aşırı sulamadan kaçınılmalı ve bitkilerin sadece ihtiyaç duyduğu kadar su alması sağlanmalıdır. Damla sulama sistemi tercih edilmelidir.
-
Ekim Yüksekliği: Hassas bitkilerde (özellikle meyve ağaçlarında), kök boğazının su birikintisinden korunması için yüksek yastıklar (setler) üzerine ekim yapılmalıdır.
-
Ekim Nöbeti: Özellikle sebze ve tahıl tarlalarında, aynı patojene hassas bitkilerin ardışık ekiminden kaçınılmalıdır.
B. Kimyasal ve Biyolojik Mücadele
-
Dirençli Anaç Kullanımı: Meyve ağaçlarında hastalığa dayanıklı anaçlar (aşı altlıkları) kullanılmalıdır.
-
Biyolojik Kontrol: Toprağa patojenleri baskılayan faydalı mikroorganizmaların (Trichoderma spp. veya Bacillus spp.) eklenmesi.
-
Fungusit Uygulaması: Hastalığın ekonomik eşiği aştığı durumlarda, etkili olduğu bilinen ve ruhsatlı fungusitler (mantar ilaçları), daldırma veya sulama yoluyla kök bölgesine uygulanabilir. Kimyasal uygulamalar uzman tavsiyesiyle yapılmalıdır.
-
Solarizasyon: Yaz aylarında toprak yüzeyinin şeffaf naylonla kapatılarak güneş enerjisiyle dezenfekte edilmesi, toprak patojenlerini öldürmekte etkili olabilir.
