Şeftali Karaleke Hastalığı Belirtileri Ve Mücadelesi

Şeftali ağaçları için önemli bir fungal hastalık olan Şeftali KaraLeke Hastalığı veya diğer adıyla Yaprak Delik Hastalığı, uygun mücadele edilmediği takdirde ciddi verim ve kalite kayıplarına yol açar. Bu hastalığın Latince adı Cladosporium carpophilum (ya da Fusicladium carpophilum) mantarından kaynaklanır.

🍑 Şeftali Karaleke Hastalığı Nedir?

Hastalık, şeftalinin yanı sıra nektarin, kayısı ve eriği de etkileyebilir. Mantar, özellikle yaprak, sürgün ve meyve üzerinde koyu renkli lekelere neden olur. Adını, meyve üzerindeki siyah, yuvarlak lekelerden alır.

🔎 Belirtileri Nelerdir?

Hastalık, ilkbaharda, hava sıcaklıklarının artması ve yağışların başlamasıyla ortaya çıkar ve yaz boyunca ilerler.

1. Meyve Üzerindeki Belirtiler (En Ciddi Hasar)

• Lekeler: Meyve üzerinde genellikle olgunlaşmaya yakın dönemde, başta meyvenin sap tarafında olmak üzere küçük, yuvarlak, zeytin yeşili veya kahverengimsi kara lekeler görülür.

• Birleşme: Lekeler zamanla büyür ve birleşerek geniş, koyu, kadifemsi alanlar oluşturur.

• Çatlama: Şiddetli enfeksiyonlarda, lekelenen kısımda mantar hücreleri çoğalarak kabuk sertleşir. Bu sertleşme, meyve gelişimine ayak uyduramaz ve meyve kabuğunda çatlaklar oluşur.

• Kalite Kaybı: Meyve bu çatlaklardan ikincil enfeksiyonlara (özellikle kahverengi çürüklük) maruz kalabilir, pazar değeri düşer ve depolama ömrü kısalır.

2. Sürgün Üzerindeki Belirtiler

• Genç sürgünler üzerinde oval veya yuvarlak, kahverengimsi kırmızı lekelere neden olur.

• Bu lekeler, sürgün geliştikçe grileşir ve ortası çöker. Sürgünlerin uç kısımlarında kurumalara yol açabilir. Bu lekeler, mantarın bir sonraki mevsim için kışlama yeri olarak görev yapar.

3. Yaprak Üzerindeki Belirtiler

• Yaprak damarları boyunca küçük, yuvarlak ve hafif kabarık, soluk yeşil renkte lekeler oluşur.

• Lekeler zamanla kahverengiye döner. Şiddetli enfeksiyonlarda erken yaprak dökümü görülebilir.

🦠 Nedenleri ve Hastalık Döngüsü

Şeftali Karaleke Hastalığına $Cladosporium$ $carpophilum$ adı verilen bir mantar neden olur.

• Kışlama: Mantar, kışı enfekteli sürgünler üzerinde misel halinde veya ölü sürgün kalıntıları üzerinde spor olarak geçirir.

• Primer Enfeksiyon: İlkbaharda, hava sıcaklığının yükselmesi ($16-24^{\circ}\text{C}$ arası) ve uzun süreli yağışlar ($9$ saatten fazla yaprak ıslaklığı) ile birlikte kışlayan sporlar (konidiyumlar) serbest kalır. Bu sporlar rüzgar ve yağmur damlalarıyla yayılır ve yeni sürgünleri enfekte eder.

• Sekonder Enfeksiyon: Yaz boyunca yeni oluşan sporlar, ardışık yağışlarla birlikte yayılarak meyvede ve yaprakta yeni enfeksiyonlara neden olur. Meyve, çiçek dökümünden hasata kadar olan süreçte enfeksiyona açıktır, ancak belirtiler genellikle hasattan birkaç hafta önce ortaya çıkar.

Yüksek nem ve ılık hava koşulları, hastalığın gelişimini ve yayılmasını hızlandıran temel faktörlerdir.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

Karaleke hastalığı ile mücadele, hastalığın kışlama kaynaklarının ortadan kaldırılması ve kimyasal uygulamaların doğru zamanda yapılmasına dayanır.

1. Kültürel Mücadele

1. Budama: Hastalığın en önemli kışlama kaynağı enfekteli sürgünlerdir. Kış budaması sırasında hastalıklı sürgünler kesilip bahçeden uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

2. Hava Sirkülasyonu: Budama ile ağaç tacı içerisinin havalanması sağlanmalıdır. Bu, yaprak ıslaklığı süresini kısaltarak mantar sporlarının çimlenmesini engeller.

3. Yabancı Ot Temizliği: Ağaç altındaki yabancı otların temizlenmesi de nem oranını düşürmeye yardımcı olur.

2. Kimyasal Mücadele (Fungisit Uygulamaları)

Kimyasal mücadele, enfeksiyon riskinin en yüksek olduğu ilkbahar ve erken yaz dönemlerinde koruyucu amaçlı yapılmalıdır.

• 1. İlaçlama (Erken Sezon): Genellikle çiçek taç yapraklarının %75'inin döküldüğü dönemde başlanır. Bu, ilk enfeksiyonların engellenmesi açısından kritik bir zamandır.

• 2. ve Sonraki İlaçlamalar: Hava koşulları ve kullanılan ilacın etki süresine bağlı olarak $10-15$ gün aralıklarla ilaçlamalara devam edilir. Özellikle yağışlı dönemlerde ilaçlama aralıkları kısaltılmalıdır.

• İlaç Seçimi: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış, karaleke hastalığına karşı etkili olan fungisitler (mantar ilaçları) kullanılmalıdır. İlaçların dönüşümlü kullanılması, mantarın direnç geliştirmesini önler.

Önemli Not: Hasada yakın dönemlerde ilaçlama yapılıyorsa, ilacın son ilaçlama ile hasat arasındaki bekleme süresine (kalıntı riski) kesinlikle uyulmalıdır.

Şeftali Karaleke Hastalığı ile başarılı bir mücadele, kışın yapılan sanitasyon (hastalıklı sürgünleri temizleme) ile bahar ve yaz aylarındaki koruyucu ilaçlama programının eksiksiz ve zamanında uygulanmasıyla mümkündür.