Tahıl Yaprak Yanıklığı (Septoria) Hastalığı

Harika bir konu. Yaprak Yanıklığı Hastalığı, tarım alanında çok sayıda bitki türünü etkileyen geniş bir terimdir. En yaygın ve ekonomik olarak en önemli türlerinden biri, dünya genelinde buğday (tahıl) üretimini ciddi şekilde tehdit eden Buğday Septoria Yaprak Yanıklığı'dır.

İşte Buğday Septoria Yaprak Yanıklığı (Zymoseptoria tritici) odaklıdetaylı makale;

🌾 Tahıl Yaprak Yanıklığı (Septoria): Buğdayda Verim Kaybının Başlıca Nedeni, Belirtiler ve Mücadele

Tahıl Yaprak Yanıklığı Hastalığı, Zymoseptoria tritici (eski adıyla Septoria tritici) adlı bir mantarın neden olduğu, buğday başta olmak üzere tahıl yapraklarında lekelenme ve yanıklık oluşturarak fotosentez alanını yok eden ciddi bir fungal hastalıktır. Bu hastalık, özellikle bayrak yaprağı enfekte ettiğinde verim kaybı %50'ye kadar ulaşabilir.

1. Hastalığın Etmeni ve Gelişim Koşulları

Septoria mantarı, kışı bitki artıkları üzerinde geçirir ve ilkbahar yağmurlarıyla tarlaya yayılır.

A. Hastalık Kaynakları (Nedenleri):

• Etmen: Zymoseptoria tritici (Mantar).

• Kışlama: Mantar, kışı enfekteli buğday sapları ve bitki artıkları üzerinde, toprak yüzeyinde geçirir.

• Yayılım: Mantar sporları, genellikle yağmur sularının sıçraması (splash) ve rüzgar aracılığıyla bitkinin alt yapraklarından üst yapraklarına doğru taşınır ve yayılır.

• Giriş Kapısı: Mantar, yaprak yüzeyindeki stomalardan (gözenekler) girerek enfeksiyonu başlatır.

B. Enfeksiyonu Destekleyen Koşullar:

• Yağış ve Nem: Hastalık, uzun süreli yaprak ıslaklığı (6-48 saat) ve serin, ılık hava koşullarını ($15^\circ\text{C}$ - $25^\circ\text{C}$) sever. Yoğun ilkbahar yağışları enfeksiyon riskini kat kat artırır.

• Sık Ekim: Yoğun bitki popülasyonu ve sık ekim, tarlada nem oranını artırdığı ve hava sirkülasyonunu azalttığı için hastalığın yayılımını hızlandırır.

2. Yaprak Yanıklığı Belirtileri

Hastalık, ilk olarak alt yapraklarda küçük lekeler şeklinde başlar ve zamanla tüm yaprağı yakarak verim kaybına neden olur.

A. Yapraklardaki Tipik Belirtiler:

• Leke Oluşumu: Yapraklarda başlangıçta küçük, sarımsı kahverengi, sulu görünümlü lekeler belirir.

• Yanıklık Görünümü: Lekeler, yaprak damarlarıyla sınırlı kalarak dikdörtgen veya düzensiz, büyük nekrotik (ölü) lezyonlara dönüşür. Bu lezyonlar birleşerek yaprağın geniş alanlarının kurumasına ve yanık bir görünüm almasına neden olur.

• Piknitler (Siyah Noktalar - Tanı İşareti): Hastalığın kesin tanısı, yaprak üzerindeki kahverengi ölü doku içerisinde oluşan küçük, siyah noktacıklar (piknitler) ile konur. Bu noktacıklar, mantarın sporlarını içeren üreme organlarıdır ve hastalık yayan ana kaynaklardır.

• Gelişim Yönü: Hastalık, alt yapraklardan başlayıp yukarıya doğru ilerler.

B. Genel Etkiler:

• Bayrak Yaprağı Kaybı: Buğdayda bayrak yaprağı (en üstteki yaprak), tanenin dolumu için gerekli fotosentezin %70'inden fazlasını yapar. Hastalığın bu yaprağı enfekte etmesi ve kurutması, doğrudan yüksek verim kaybına yol açar.

• Tane Kalitesi: Hastalık erken dönemde etkili olduğunda, taneler küçük ve cılız kalır.

3. Yaprak Yanıklığı ile Mücadele Yöntemleri

Mücadele, hastalığın bulaşma kaynaklarını yok etmeye ve kritik gelişim aşamalarında bitkiyi korumaya odaklanmalıdır.

A. Kültürel Önlemler (Sanitasyon ve Önleme):

1. Ekim Nöbeti (Münavebe): Mantar kışı buğday artıklarında geçirdiği için, tahılın aynı tarlaya üst üste ekilmesinden kaçınılmalı ve en az 2 yıl tahıl olmayan bir ürün (baklagil, ayçiçeği vb.) ekilmelidir.

2. Derin Sürüm: Toprak yüzeyindeki enfekteli bitki artıklarının derine gömülmesi, sporların rüzgar ve yağmurla yayılmasını azaltır.

3. Dirençli Çeşitler: Hastalığa karşı dayanıklı veya toleranslı buğday çeşitleri tercih edilmelidir.

4. Dengeli Gübreleme: Aşırı azotlu gübreleme bitkiyi hassaslaştırabilir; dengeli gübreleme ve özellikle potasyum takviyesi bitki direncini artırır.

B. Kimyasal Mücadele (Fungisit Uygulaması):

Kimyasal mücadelede temel amaç, bayrak yaprağı (üstteki iki yaprak) enfeksiyondan korumaktır.

1. Gözlem ve Erken Teşhis: İlaçlamaya karar vermek için tarladaki hastalık şiddeti ve iklim koşulları izlenmelidir.

2. Zamanlama (Kritik Dönemler): En önemli ilaçlama, bitkinin sapa kalkma döneminden (genellikle son yaprak/bayrak yaprak çıkışı) hemen önce yapılmalıdır. Eğer ilk enfeksiyonlar alt yapraklarda erken görülürse, koruyucu ilaçlama öne çekilmelidir.

3. İlaç Seçimi: Ruhsatlı ve sistemik etkili fungisitler kullanılmalıdır. Direnç gelişimini önlemek için farklı etki mekanizmasına sahip ürünler dönüşümlü olarak uygulanmalıdır.

Özetle, Tahıl Yaprak Yanıklığı'na karşı en başarılı mücadele, bitki artıklarının yönetimi, uygun ekim nöbeti ve bayrak yaprağın korunmasına yönelik zamanında yapılan kimyasal uygulamalar ile mümkündür.