Kahverengi Leke Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Kahverengi Leke Hastalığı denildiğinde, turunçgil yetiştiriciliğinde özellikle mandalina çeşitlerinde büyük ekonomik kayıplara neden olan Alternaria mantarı enfeksiyonu akla gelir.

🍋 Turunçgil Kahverengi Leke Hastalığı (Alternaria): Yaprak ve Meyve Kaybının Başlıca Nedeni

Turunçgil Kahverengi Leke Hastalığı, Alternaria alternata f. sp. citri mantarının neden olduğu, özellikle mandalina ve bazı narenciye çeşitlerinin genç sürgün, yaprak ve meyvelerinde şiddetli lekelenme ve dökülmelere yol açan bir fungal hastalıktır. Bu hastalık, genç sürgünlerin kurumasına ve meyvelerin hasattan önce dökülmesine neden olarak verimi doğrudan etkiler.

1. Hastalığın Etmeni ve Gelişim Koşulları

Hastalık etmeni Alternaria, turunçgillerin hassas dönemlerinde hızla çoğalma yeteneği ile bilinir.

A. Hastalık Kaynakları (Nedenleri):

• Etmen: Alternaria alternata f. sp. citri.

• Kışlama: Mantar, enfekteli bitki artıkları üzerinde, kurumuş sürgün ve dallarda kışlar.

• Yayılım: Mantar sporları (konidiler), özellikle rüzgar ve yağmur suları aracılığıyla, genç ve yeni çıkan hassas dokulara taşınarak bulaşır.

• Hassas Dönem: Hastalık sadece yeni çıkan sürgünlere, genç yapraklara ve yeni oluşmuş meyvelere saldırır. Olgunlaşmış (sertleşmiş) dokular enfeksiyona karşı dirençlidir.

B. Enfeksiyonu Destekleyen Koşullar:

• Nem ve Yağış: Hastalığın gelişmesi için uzun süreli yaprak ıslaklığı ve yüksek nem kritik öneme sahiptir.

• Sıcaklık: Hastalık, $20^\circ\text{C}$ - $27^\circ\text{C}$ arasındaki ılık sıcaklıklarda çok hızlı yayılır.

• Duyarlı Çeşitler: Minneola, Dancy, Fremont gibi mandalina ve mandarin melezleri hastalığa karşı oldukça hassastır.

2. Kahverengi Leke Hastalığı Belirtileri

Hastalık, en belirgin zararını genç yaprak ve meyvelerde gösterir.

A. Yaprak ve Sürgünlerdeki Belirtiler:

• Lekelerin Rengi ve Şekli: Genç yapraklar üzerinde öncelikle küçük, koyu kahverengiden siyaha kadar değişen, düzensiz veya yuvarlak lekeler oluşur.

• Halka ve Huni Şekli: Lekeler büyüdükçe etrafında sarı bir hale oluşur ve bazı çeşitlerde lekelerin merkezinde iç içe halkalar (konsantrik) görülebilir.

• Deformasyon ve Dökülme: Lekeler yaprağın büyümesini engelleyerek şekil bozukluklarına (bükülme, eğilme) yol açar. Şiddetli enfeksiyonlarda yapraklar sararır ve vaktinden önce dökülür.

• Sürgün Ölümü: Mantar, genç sürgünlere ilerleyerek kanser benzeri lezyonlar oluşturur ve sürgün uçlarının geriye doğru kurumasına (dieback) neden olur.

B. Meyvelerdeki Belirtiler:

• Meyve Lekeleri: Yeni oluşmuş küçük meyveler üzerinde koyu kahverengi veya siyah, çökük lekeler belirir.

• Deformasyon ve Dökülme: Bu lekeler, meyve büyüdükçe sertleşir ve meyvenin şeklini bozar. Enfekte meyvelerin büyük bir kısmı, hasat olgunluğuna ulaşmadan dökülür.

• Pazar Kaybı: Hastalığı atlatan meyveler üzerinde kalan sertleşmiş lekeler, meyvenin pazar kalitesini ciddi ölçüde düşürür.

3. Kahverengi Leke Hastalığı ile Mücadele Yöntemleri

Mücadele, hastalığın sadece genç dokularda enfeksiyon yapma özelliğinden yola çıkarak, bitkinin en hassas olduğu dönemlerde koruma sağlamayı hedefler.

A. Kültürel Önlemler (Koruyucu Tedbirler):

1. Dayanıklı Çeşit Seçimi: Hastalığa karşı hassas çeşitler yerine, daha toleranslı çeşitler tercih edilmelidir.

2. Budama ve Temizlik: Hastalık kaynağı olan kurumuş, hastalıklı sürgün ve dallar budama ile bahçeden uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

3. Sulama Yöntemi: Uzun süreli yaprak ıslaklığına neden olan yağmurlama sulama sistemlerinden kaçınılmalıdır. Damla sulama tercih edilmelidir.

4. Dengeli Gübreleme: Aşırı azotlu gübreleme ile sürekli genç, hassas sürgünler oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Dengeli potasyum ve fosfor uygulaması, bitkinin direncini artırır.

B. Kimyasal Mücadele (Fungisit Uygulaması):

Kimyasal mücadele, enfeksiyonun kritik olduğu genç sürgün ve meyve dönemlerinde koruyucu olarak yapılmalıdır.

1. Zamanlama: İlaçlamaya, yeni sürgünler görülmeye başlandığında (yaklaşık 1-1.5 cm uzunluğa ulaştığında) başlanmalıdır.

2. Tekrarlama: Hastalık için uygun hava koşulları (yağış ve ılık sıcaklık) devam ettiği sürece, çıkan her yeni sürgün ve meyve tutumu döneminde ilaçlamalar 7-14 gün aralıklarla tekrarlanmalıdır.

3. İlaç Seçimi: Hastalığa karşı ruhsatlı, etkili fungisitler kullanılmalı ve direnç gelişimini önlemek için farklı etki mekanizmasına sahip ürünler dönüşümlü olarak uygulanmalıdır.

Özetle, Turunçgil Kahverengi Leke Hastalığı ile başarılı bir mücadele, özellikle hassas çeşitlerde, yaprak ıslaklığını azaltmaya yönelik kültürel önlemler ve kritik dönemlerde düzenli koruyucu fungisit uygulamaları ile sağlanır.