Patates Yaprak Kıvrılma Virüsü Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

🌿 1. Genel Bilgi

Patates Yaprak Kıvrılma Virüsü Hastalığı (Potato Leafroll Virus – PLRV) 🥔🍃

(Etmeni: Potato leafroll luteovirus, PLRV)

 

Patates Yaprak Kıvrılma Virüsü (PLRV), patateslerde en yaygın ve ekonomik zarara yol açan virüs hastalıklarından biridir. Hastalık, özellikle tohumluk üretiminde büyük önem taşır çünkü virüs yumrularla taşınır ve her yıl bulaşma artarak devam eder. Etmen, bitki özsuyuyla taşınmaz; bulaşma yalnızca yaprak bitleri (özellikle Myzus persicae) aracılığıyla olur.

🍃 2. Belirtileri

A. Yapraklarda:

• İlk belirtiler alt yapraklarda başlar.

• Yapraklar yukarıya doğru kıvrılır (özellikle kenarlardan).

• Yaprak rengi mat yeşil veya sarı-yeşil hale gelir.

• Damar aralarında açık yeşil-sarı renk değişimi görülür.

• Hastalığın ilerlemesiyle yapraklar sert, kırılgan ve dik duruşlu olur.

 

B. Bitkide:

• Bitki genel olarak cüceleşir, bodur kalır.

• Yapraklar dik ve yukarı bakan bir görünüm alır.

• Şiddetli enfeksiyonda bitki erken solar ve kurur.

• Yumru verimi ciddi şekilde azalır.

 

C. Yumrularda:

• Yumrular küçük ve az sayıda oluşur.

• Enfekte yumrular bir sonraki yıl ekildiğinde daha şiddetli hastalık belirtileri gösterir.

• Yumru iç dokusunda bazen damar kahverengileşmesi görülebilir.

• Depoda erken filizlenme ve deformasyon olabilir.

 

🔬 3. Etmeni ve Bulaşma Şekli

Özellik	Açıklama
Etmen	Potato leafroll luteovirus (PLRV)
Canlı türü	Bitki virüsü
Bulaşma şekli	Yaprak bitleri (özellikle Myzus persicae)
Taşınma	Enfekte yumru ve vektör (yaprak biti) ile
Mekanizma	Kalıcı (persistant) taşınma; yaprak biti ömür boyu virüsü taşır
Tohumla taşınma	Evet, yumru şeklinde

Virüs tohumluk yumrularla taşınır.

Bulaşmanın esas kaynağı enfekte bitkiler ve bunlardan beslenen yaprak bitleridir.

Yaprak biti, bir enfekte bitkiden virüsü alır ve sağlıklı bitkilere aktarır.

 

🌦️ 4. Hastalığı Artıran Koşullar

• Enfekte tohumluk kullanımı

• Yaprak bitlerinin yoğun bulunduğu sıcak ve nemli dönemler

• Yaprak bitiyle mücadelenin yapılmaması

• Uzun süre aynı alanda patates yetiştirilmesi (monokültür)

• Hastalıklı tarladan alınan yumruların tekrar ekilmesi

 

🧰 5. Mücadele Yöntemleri

A. Kültürel Önlemler

1. Sertifikalı, virüssüz tohumluk kullanılmalıdır.
   – Bu, en önemli koruma yöntemidir.

2. Ekim nöbeti uygulanmalıdır.
   – Patates aynı tarlaya üst üste ekilmemelidir.

3. Yaprak bitleriyle mücadele edilmelidir.
   – Virüsü taşıyan ana vektör olan yaprak bitleri tarlada kontrol altına alınmalıdır.

4. Hastalıklı bitkiler sökülüp uzaklaştırılmalıdır.
   – Özellikle erken dönemde fark edilen enfekte bitkiler tarladan çıkarılmalıdır.

5. Tarladaki yabancı otlar temizlenmelidir.
   – Yaprak bitleri genellikle yabancı otlardan virüs alarak patatese bulaştırır.

 

B. Kimyasal Mücadele

Virüse karşı doğrudan etkili bir ilaç yoktur, ancak yaprak bitleriyle kimyasal mücadele virüsün yayılmasını önler.

Yaprak biti mücadelesinde kullanılan bazı etken maddeler:

• Imidacloprid

• Acetamiprid

• Thiamethoxam

• Pymetrozine

• Flonicamid

 

📅 Uygulama zamanı: Yaprak bitleri görülmeden önce koruyucu ilaçlama yapılmalı, yoğunluk arttığında tekrarlanmalıdır.

 

C. Dayanıklı Çeşit Kullanımı

• PLRV’ye karşı dayanıklı veya tolerant çeşitler tercih edilmelidir.
  (Bazı örnekler: Agria, Voyager, Kardal — bölgeye göre değişebilir.)

 

D. Biyoteknolojik ve Entegre Önlemler

• Virüssüz fide üretimi (meristem kültürü) yöntemleriyle temiz materyal kullanılabilir.

• Erken ekim yapılarak yaprak biti yoğunluğu artmadan gelişim sağlanabilir.

• Doğal düşmanlar (uğur böceği, parazitoit arılar) desteklenerek biyolojik denge korunabilir.

 

📉 6. Ekonomik Önemi

• Verim kaybı %50–90’a kadar çıkabilir.

• Tohumluk üretiminde tam kayıp yaşanabilir.

• Kalitesiz yumruların depolanması ve pazarlanması mümkün olmaz.

• Hastalık tarlada yayıldıktan sonra kimyasal tedavi imkânsızdır.

 

🧾 7. Özet Tablo

Kategori	Açıklama
Hastalık	Patates Yaprak Kıvrılma Virüsü
Etmen	Potato leafroll luteovirus (PLRV)
Belirtiler	Yaprakların yukarı kıvrılması, sertleşme, sararma, bodurluk
Bulaşma	Yaprak bitleri (Myzus persicae), enfekte yumru
Taşınma Tipi	Kalıcı (persistent) vektör taşınımı
Kimyasal Mücadele	Yaprak bitlerine karşı insektisit uygulaması
En Etkili Önlem	Virüssüz tohumluk + yaprak biti kontrolü
Dayanıklı Çeşit	Kısmen dayanıklı çeşitler (Agria, Voyager vb.)
Verim Kaybı	%50–90
Tedavi	Yok, sadece korunma mümkündür