Patates Adi Uyuz Hastalığı Belirtileri Ve Mücadele Yöntemleri

🌿 1. Genel Bilgi

Patates Adi Uyuz Hastalığı (Common Scab) 🥔🦠

(Etmeni: Streptomyces scabies ve yakın türleri)

Patates Adi Uyuz Hastalığı, özellikle yumrularda görülen, patatesin pazarlanabilirliğini ve endüstriyel kalitesini düşüren önemli bir bakteriyel hastalıktır. Etmeni toprak kökenlidir ve yıllarca toprakta canlı kalabilir. Hastalık, genellikle nötr veya alkali pH’lı, kuru topraklarda daha şiddetli görülür.

🥔 2. Belirtileri

A. Yumrularda (en karakteristik belirti):

• Yumru kabuğunda pürüzlü, mantarlaşmış lekeler oluşur.

• Lekeler yuvarlak veya düzensiz şekilli, kahverengi veya gri kabuklu görünümdedir.

• Belirtiler 3 tipte olabilir:

  1. Yüzeysel uyuz: Kabuğun hafif pürüzleşmesi, sığ kabuklanma.

  2. Yükseltilmiş uyuz: Kabuğun kabarması, sertleşmiş lezyonlar.

  3. Girintili (derin) uyuz: Kabuk altına doğru çökük yaralar, çatlak benzeri görünümler.

• Şiddetli enfeksiyonlarda yumrular çatlar, çirkin görünüm alır.

B. Bitki Üst Aksamında:

• Genellikle belirti görülmez.

• Ancak ağır enfeksiyon durumlarında bitkiler zayıf gelişebilir.

🔬 3. Etmeni ve Bulaşma Şekli

Bulaşmayı Artıran Faktörler

• Toprak pH’sının 7 ve üzeri (alkali) olması

• Kuru ve sıcak toprak koşulları

• Kumlu veya iyi havalanan topraklar

• Fazla kireç kullanımı

• Yetersiz sulama veya düzensiz nem

🌤️ 4. Hastalığın Gelişimi İçin Uygun Koşullar

• Toprak pH’sı: 5,5–7,5 arası → en şiddetli hastalık pH > 7,0’da

• Sıcaklık: 20–28 °C

• Düşük nem ve kurak dönemler

• Organik maddece zengin, havalanan topraklar

🧰 5. Mücadele Yöntemleri

A. Kültürel Önlemler

1. Asidik toprak tercih edin:

   • pH 5,0–5,5 civarına düşürmek hastalığı baskılar.

   • Gerekirse amonyum sülfat veya kükürt uygulanabilir.

2. Ekim nöbeti uygulayın:

   • Pancar, mısır, baklagiller gibi bitkilerle 3–4 yıllık rotasyon yapılmalıdır.

3. Sağlıklı ve temiz tohumluk kullanın:

   • Hastalık taşımayan sertifikalı yumrular seçilmelidir.

4. Düzenli sulama yapın:

   • Özellikle yumru bağlama döneminde toprağın nemi korunmalıdır.

5. Kireç kullanımından kaçının:

   • Toprak pH’sını artırarak hastalığı teşvik eder.

6. Toprak işleme ve drenajı iyi yapın:

   • Fazla su birikimi olmamalı, fakat nem kaybı da önlenmelidir.

B. Kimyasal Mücadele

• Toprak veya yumru ilaçlaması genellikle ekonomik değildir.

• Ancak bazı durumlarda bakterisit veya fungisit etkili tohum ilaçlamaları yardımcı olabilir:

  • Thiabendazole (yumru yüzey dezenfeksiyonu için)

  • Mancozeb bazlı preparatlar (genel koruyucu olarak)

• Toprak fumigantları (örneğin metil bromid) geçmişte kullanılmış olsa da, artık çevreye zararlı oldukları için yasaklanmıştır.

C. Biyolojik Mücadele

• Antagonist mikroorganizmalar (örneğin Bacillus subtilis, Trichoderma spp., Pseudomonas fluorescens) toprakta Streptomyces’e karşı rekabet ederek hastalık şiddetini azaltabilir.

• Organik madde (kompost, yeşil gübre) eklenmesi faydalı mikrobiyal popülasyonu artırır.

D. Dayanıklı Çeşit Kullanımı

• Adi uyuz hastalığına toleranslı veya dayanıklı patates çeşitleri tercih edilmelidir.

• Bölgesel tarım müdürlüklerinden veya tohum üretim istasyonlarından uygun çeşit bilgisi alınabilir.

📉 6. Ekonomik Önemi

• Verim kaybı genellikle düşük olsa da (%5–10), yumru kalitesi düşer.

• Özellikle marketlik ve endüstriyel kullanımda (cips, nişasta) ürün değersiz hale gelir.

• İhracatta görünüm bozukluğu nedeniyle ürün reddedilebilir.

🧾 7. Özet Tablo