Patates Halka Çürüklüğü Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

🌿 1. Genel Bilgi

Patates Halka Çürüklüğü Hastalığı (Ring Rot) 🥔🦠

(Etmeni: Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus)

Patates Halka Çürüklüğü, patatesin en tehlikeli bakteriyel hastalıklarından biridir. Bitkide solgunluk, iletim demetlerinde halka şeklinde çürüme ve yumrularda iç kısımda sarımsı çürüklük ile karakterizedir. Etmen çok bulaşıcıdır, toprakta uzun süre canlı kalmaz ancak alet, ekipman, kasalar ve tohumluk yumrular üzerinde uzun süre bulaşıcı kalabilir.

Hastalık özellikle ılıman ve serin iklimlerde önemli ekonomik kayıplara yol açar.

 

🍃 2. Belirtileri

A. Bitki Üst Aksamında:

• İlk olarak alt yapraklarda solgunluk başlar.

• Solgunluk zamanla üst yapraklara doğru ilerler.

• Enfekte yapraklar sararıp kurur, genellikle tek taraflı solma (bitkinin bir yanı solgun) görülür.

• Gövde zayıflar, bitki kısa kalır.

• Sap kesildiğinde, ksilem (iletim demetleri) etrafında sarımsı-beyaz halka dikkati çeker.

 

B. Yumrularda:

• Yumru kesildiğinde damar halkası çevresinde sarımsı renkleşme ve yumuşama görülür.

• İlerleyen dönemde halka kısmı yumuşak, peynirimsi hale gelir.

• Basınç uygulandığında sarımsı, yapışkan bir bakteri akıntısı çıkar.

• Çürük bölge genellikle yüzeye ulaşmaz, iç kısımdadır.

• Depolama süresince ikincil yumuşak çürüklük gelişebilir.

 

C. Depolama Döneminde:

• Yumrular çürür, kötü koku oluşur.

• Bulaşık yumrular sağlamlara kolayca geçiş yapar.

 

🔬 3. Etmeni ve Bulaşma Şekli

Özellik	Açıklama
Etmen	Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus
Canlı türü	Gram pozitif, aerobik bakteri
Bulaşma yolu	Enfekte tohumluk, alet, kasa, depolama ekipmanı
Toprakta yaşama süresi	Kısa (birkaç hafta – ay)
Ekipman ve depoda yaşama süresi	Uzun (aylarca hatta yıllarca)

Bulaşma Kaynakları:

• Hastalıklı tohumluk yumrular (en yaygın kaynak)

• Kesici aletler, makineler, depolama kutuları, taşıma araçları

• Enfekte yumruların depoda sağlamlarla teması

• Bitki artıkları ve sızıntı suları

 

🌦️ 4. Hastalığı Artıran Koşullar

• Enfekte tohumluk kullanımı

• Mekanik yaralanmalar (ekim, hasat, taşıma sırasında)

• Soğuk ve nemli koşullarda uzun süreli depolama

• Hijyen eksikliği (alet-depo temizliği yapılmaması)

• Sık ekim ve aynı tarlada patates monokültürü

 

🧰 5. Mücadele Yöntemleri

A. Kültürel Önlemler

1. Sertifikalı ve sağlıklı tohumluk kullanın:

   • Hastalık taşımayan, laboratuvar testi yapılmış tohumluklar tercih edilmelidir.

2. Alet ve ekipmanları dezenfekte edin:

   • Ekim, hasat ve depolama öncesi ekipmanlar %1 sodyum hipoklorit, alkol, veya formalin çözeltisi ile temizlenmelidir.

3. Depo ve kasaları dezenfekte edin:

   • Depolamadan önce kasalar, çuvallar, depolar dezenfekte edilmelidir.

4. Hastalıklı bitki ve yumruları imha edin:

   • Enfekte materyaller yakılmalı veya derin gömülmelidir.

5. Ekim nöbeti uygulayın:

   • Patates aynı tarlaya en az 3–4 yıl arayla ekilmelidir.

6. Hasat sırasında dikkat:

   • Yumrular yaralanmamalı, ezilmemelidir.

 

B. Kimyasal Mücadele

• Etmene karşı etkili bir kimyasal ilaç bulunmamaktadır.

• Ancak dezenfektanlar (örneğin hipoklorit, kuarterner amonyum bileşikleri) ekipman ve yüzey temizliğinde etkili olur.

 

C. Biyoteknolojik Önlemler

• Virüssüz ve bakterisiz fide üretimi (meristem kültürü) ile temiz üretim materyali sağlanabilir.

• Ülkelerde tohumluk sertifikasyon sistemleri bakteriyel halka çürüklüğü testini zorunlu kılar.

 

D. Dayanıklı Çeşit Kullanımı

• Tam dayanıklı çeşitler bulunmamakla birlikte, bazı patates çeşitleri tolerant davranır.

• Bölgeye uygun çeşit seçimi yapılmalıdır.

 

📉 6. Ekonomik Önemi

• Tarlada verim kaybı %30–50’ye kadar çıkabilir.

• Depolamada tam çürüme nedeniyle ürün tamamen kaybedilebilir.

• İhracatta karantina hastalığı olduğundan, bulaşık ürünlerin ticareti yasaktır.

 

🚫 7. Karantina Durumu

• Patates Halka Çürüklüğü, Türkiye ve birçok ülkede karantina hastalığı olarak kabul edilir.

• Hastalık tespit edildiğinde tarla karantina altına alınır,
  bulaşık ürünlerin taşınması ve satışı yasaktır.

 

🧾 8. Özet Tablo

Kategori	Açıklama
Etmen	Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus
Belirtiler	Yaprak solgunluğu, sapta halka şeklinde çürüme, yumruda sarımsı halka
Bulaşma	Enfekte tohumluk, alet, kasa, depo
Toprakta Yaşama	Kısa süreli
Ekipmanda Yaşama	Uzun süreli
Kimyasal Mücadele	Yok (yalnızca dezenfeksiyon)
En Etkili Yöntem	Sağlıklı tohum, hijyen, ekim nöbeti
Karantina Durumu	Evet – bildirimi zorunlu hastalık
Verim Kaybı	%30–50 veya daha fazla