Halkalı Leke Virüsü Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

🌿 Genel Bilgi

Halkalı Leke Virüsü (PNRSV), Ilarvirus cinsine ait bir virüstür. Özellikle taş çekirdekli meyve türlerinde (Prunus türleri) yaygın olarak görülür. Virüs; şeftali, kayısı, kiraz, erik, badem gibi türlerin yanı sıra bazı süs bitkileri ve diğer ot türlerini de enfekte edebilir. Bu hastalık, bitkilerde verim ve kalite kaybına yol açar; bazı durumlarda ağaçların gelişimini ciddi şekilde geriletir.

🦠 Etmen

• Etmen: Prunus necrotic ringspot ilarvirus (PNRSV)

• Taksonomik sınıflandırma:

  • Aile: Bromoviridae

  • Cins: Ilarvirus

• Genetik yapısı: Tek iplikçikli, pozitif polariteli RNA virüsüdür.

🌱 Konukçular

• Taş çekirdekli meyveler: Şeftali, kayısı, kiraz, vişne, erik, badem

• Yumuşak çekirdekli meyveler: Bazen elma ve armutta da rastlanabilir

• Diğer bitkiler: Bazı süs bitkileri (örneğin Rosa spp.) ve yabani otlar

⚠️ Belirtiler

Belirtiler bitki türüne, çeşide ve çevre koşullarına göre değişir. Ayrıca mevsimsel olarak da farklılık gösterebilir.

Yapraklarda:

• Halka veya mozaik şeklinde açık yeşil – sarı lekeler

• Nekrotik (ölü) halkalar veya çizgiler

• Yaprak deformasyonu ve küçülme

• Erken yaprak dökümü

Çiçek ve meyvelerde:

• Çiçeklerde düzensiz açılma veya kısmi sterilite

• Meyve sayısında azalma, küçük ve şekilsiz meyveler

• Bazen meyve üzerinde halkalı leke (özellikle kirazda)

Ağaç genelinde:

• Zayıf gelişme, bodurluk

• Düzensiz sürgün gelişimi

• Verim ve kalite kaybı

🔁 Bulaşma Yolları

• Tohum ve polen ile (en önemli bulaşma yolu)

• Aşı kalemi ve anaç yoluyla

• Mekanik yollarla (örneğin aşı bıçakları, budama makasları)

• Vektör böcekler: Doğrudan vektör bilinmemekle birlikte, polen taşıyan böcekler dolaylı rol oynayabilir.

🧪 Tanı Yöntemleri

• ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay)

• RT-PCR (Reverse Transcription Polymerase Chain Reaction)

• Gözle belirtilere dayalı ön tanı, ancak laboratuvar testleriyle doğrulanmalıdır.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Önlemler

• Virüssüz fidan ve anaç kullanmak (sertifikalı materyal tercih edilmeli).

• Aşı ve budama aletlerini her bitkiden sonra dezenfekte etmek.

• Hastalıklı ağaçların sökülüp imha edilmesi.

• Polen ve tohum bulaşmasına karşı dikkatli olunmalı.

2. Kimyasal Mücadele

• Kimyasal ilaçla tedavi yoktur.
  (Virüsler kimyasal ilaçlarla öldürülemez.)

3. Dayanıklı/Tolerant Çeşit Kullanımı

• PNRSV’ye karşı dayanıklı veya toleranslı çeşitlerin seçilmesi önerilir.

📉 Ekonomik Önemi

• Verimde %30–80’e kadar kayıp olabilir.

• Fidan üretiminde virüs taşınması, tüm bahçelerin enfekte olmasına yol açabilir.

• Uzun vadede ağaç ömrünü kısaltır, üretim maliyetini artırır.