Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

🌱 Fasulye Hale Yanıklığı Nedir?

Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığı (Common Bacterial Blight), fasulyelerde görülen bakteriyel bir hastalıktır. Etmeni Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli (eski adıyla Xanthomonas campestris pv. phaseoli) bakterisidir. Hastalık, özellikle sıcak ve nemli hava koşullarında hızla yayılır ve hem yaprak hem bakla üzerinde kahverengi yanıklık lekeleri oluşturarak verim ve kalite kaybına neden olur.

 

🔬 Latince Adı ve Sınıflandırması

• Latince adı: Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli

• Familya: Xanthomonadaceae

• Hastalık tipi: Bakteriyel

• Konukçu bitki: Phaseolus vulgaris (kuru ve taze fasulye)

• İngilizce adı: Common Bacterial Blight

 

🍃 Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığının Belirtileri

Hastalığın belirtileri bitkinin yaprak, sap, bakla ve tohum kısımlarında görülür. Enfeksiyon genellikle alt yapraklarda başlar, ardından yukarıya doğru yayılır.

🌿 1. Yaprak Belirtileri

• Yaprak üzerinde küçük, suyla ıslanmış (yağ lekesi şeklinde) noktalar oluşur.

• Bu lekeler zamanla büyür ve kahverengi renge dönüşür.

• Lekelerin çevresinde sarı bir hale (aureol) oluşur — hastalığa adını veren belirti budur.

• Şiddetli enfeksiyonda yapraklar kurur, dökülür ve bitki erken yaşlanır.

 

🌾 2. Sap ve Dal Belirtileri

• Dallar üzerinde kahverengi-siyah çizgiler veya lekeler belirir.

• Damarlar boyunca bakteriyel akıntı gözlenebilir.

• İlerlemiş enfeksiyonlarda sap dokusu ölür, iletim bozulur.

 

🌼 3. Bakla ve Tohum Belirtileri

• Baklada yağ lekesi görünümünde kahverengi, içe çökük lezyonlar oluşur.

• Bu lekeler birleşerek geniş nekrotik alanlar haline gelir.

• Tohum kabuğu üzerinde kırmızımsı kahverengi lekeler oluşur.

• Enfekte tohumlar buruşuk ve çimlenme gücü düşük olur.

 

☀️ Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığının Nedenleri

Hastalığın nedeni, Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli bakterisidir. Bu bakteri, bitkilerde su ve besin iletimini engelleyerek doku nekrozuna ve kurumaya yol açar.

Hastalığı tetikleyen başlıca koşullar:

• Yüksek sıcaklık (25–35°C)

• Yüksek nem oranı (%70 üzeri)

• Üstten sulama (yağmurlama)

• Sık dikim ve yetersiz hava sirkülasyonu

• Bakterili tohum kullanımı

• Yağmur ve rüzgarla yayılım

 

🧬 Bulaşma ve Yayılma Şekli

• Bakteri tohumla taşınabilir — en yaygın bulaşma şeklidir.

• Enfekte bitki artıkları, yağmur sıçraması, rüzgar ve tarım aletleri yoluyla yayılır.

• Yüksek nem ve sıcaklıkta bakteriler hızla çoğalır.

• Tarlada bir kez görüldüğünde, uygun koşullarda tüm bitkiler kısa sürede enfekte olabilir.

 

🛡️ Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığı ile Mücadele Yöntemleri

🌿 1. Kültürel Mücadele

• Sağlıklı ve sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

• Ekim öncesi tohumlar %1’lik sodyum hipoklorit çözeltisi ile 2 dakika dezenfekte edilebilir.

• Hastalıklı bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalı veya toprağa gömülmelidir.

• Münavebe (ekim nöbeti) uygulanmalı — en az 2–3 yıl aynı tarlaya fasulye ekilmemelidir.

• Damla sulama sistemi tercih edilmelidir (üstten sulama bakteriyi yayar).

• Sık ekimden kaçınılmalı, bitkiler arası hava akımı sağlanmalıdır.

 

🧪 2. Kimyasal Mücadele

• Bakırlı preparatlar (bakır oksiklorür, bakır hidroksit, bordo bulamacı) koruyucu olarak etkilidir.

• Çiçeklenme öncesi ve bakla oluşumu döneminde ilaçlama yapılmalıdır.

• Gerekiyorsa 7–10 gün aralıklarla tekrarlanmalıdır.

• Bakırlı ilaçlar, bakterilerin yayılımını yavaşlatır ancak enfekte dokuları iyileştirmez.

 

🌱 3. Dayanıklı Çeşitlerin Kullanımı

• Hale yanıklığına dayanıklı fasulye çeşitleri tercih edilmelidir.

• Özellikle HR veya R (resistant) ibaresi taşıyan çeşitler tercih edilmelidir.

 

🧫 4. Biyolojik ve Organik Mücadele

• Bacillus subtilis ve Pseudomonas fluorescens içeren biyolojik bakterisitler kullanılabilir.

• Organik üretimde bakırlı organik preparatlar (örneğin bakır sülfat + kireç karışımı) uygulanabilir.

• Neem yağı ve bitki ekstraktları destekleyici önlemler olarak kullanılabilir.

 

🌾 Koruyucu Önlemler

• Tarım aletleri ve hasat makineleri her kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir.

• Sulama sonrası tarlaya hemen girilmemeli, yapraklar kuruduktan sonra işlem yapılmalıdır.

• Yabancı ot kontrolü yapılmalıdır (bazı türler bakteri için konukçudur).

• Tohum üretimi yapılacak alanlarda hastalık gözlenmemelidir.

 

📊 Sonuç

Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığı, uygun çevre koşullarında çok hızlı yayılan tehlikeli bir bakteriyel hastalıktır. Zamanında önlem alınmadığında verim kaybı %40–60’a kadar çıkabilir. Etkili mücadele için sağlıklı tohum kullanımı, kültürel önlemler ve bakırlı koruyucu uygulamalar büyük önem taşır. Entegre mücadele (IPM) yaklaşımı ile hastalık kontrol altına alınabilir.

 

🔍 Anahtar Kelimeler:

fasulye hale yanıklığı, xanthomonas axonopodis pv phaseoli, fasulye bakteriyel hastalıkları, hale yanıklığı belirtileri, hale yanıklığı mücadelesi, fasulye hastalıkları, bakırlı ilaçlama