Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

🌱 Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü Nedir?

Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü (Bean Common Mosaic Necrosis Virus – BCMNV), fasulyelerde ciddi verim kayıplarına yol açan virüs kaynaklı bir hastalıktır. Bu virüs, Potyvirus cinsine, Potyviridae familyasına aittir. Daha önce benzer belirtiler oluşturan Fasulye Adi Mozaik Virüsü (BCMV) ile karıştırılabilir; ancak BCMNV, nekrotik (ölü doku) belirtiler göstermesiyle ondan ayrılır.

🔬 Latince Adı ve Taksonomik Sınıflandırması

• Latince adı: Bean common mosaic necrosis virus

• Ait olduğu familya: Potyviridae

• Cins: Potyvirus

• Kısaltması: BCMNV

• Konukçular: Özellikle Phaseolus vulgaris (kuru fasulye, taze fasulye), bazı Vigna türleri

 

🍃 Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü Belirtileri

BCMNV’nin belirtileri; bitki türüne, çeşidine ve çevre koşullarına göre değişebilir, ancak genel olarak aşağıdaki şekilde ortaya çıkar:

🌿 1. Yaprak Belirtileri

• Yapraklarda açık ve koyu yeşil alanların düzensiz dağıldığı mozaik görünüm oluşur.

• Yaprak damarlarında siyahlaşma ve nekroz (ölü doku) meydana gelir.

• Yaprak deformasyonu: Bükülme, kıvrılma ve küçülme görülür.

• Genç yapraklar klorotik (açık yeşil-sarımsı) hale gelir.

 

🌾 2. Gövde ve Dallarda Belirtiler

• Damar boyunca siyahlaşma (damar nekrozu) tipiktir.

• İleri safhalarda gövde dokuları ölür ve bitki büyümeyi durdurur.

 

🌼 3. Çiçek ve Meyvede Belirtiler

• Çiçek dökümü ve boş bakla oluşumu görülebilir.

• Meyveler küçük kalır, şekilsiz olur veya hiç oluşmaz.

 

☠️ 4. Şiddetli Enfeksiyonlarda

• Bitki kısa sürede kurur ve ölür.

• Özellikle hassas çeşitlerde %80’e varan verim kaybı yaşanabilir.

 

🧬 Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsünün Nedenleri

Hastalığın etmeni bir RNA virüsüdür (Bean common mosaic necrosis virus).
Bulaşma ve yayılma genellikle şu yollarla olur:

 

🪲 1. Böcek Vektörleri

• En yaygın bulaşma yolu yaprak bitleridir (Aphid spp.)

• Örneğin: Aphis fabae, Myzus persicae, Acyrthosiphon pisum

• Virüs, yaprak biti tarafından kısa sürede non-persistent (geçici) şekilde taşınır.

 

🌱 2. Tohum Kaynaklı Bulaşma

• BCMNV, tohumla taşınabilen bir virüstür.

• Enfekte tohumlar, yeni ekimlerde hastalığın başlangıç kaynağı olur.

 

🚜 3. Mekanik Bulaşma

• İşçiler, tarım aletleri veya sulama suyu yoluyla da bulaşma gerçekleşebilir.

 

🌤️ Hastalığın Gelişimini Artıran Koşullar

• Ilıman ve nemli iklim

• Yüksek yaprak biti popülasyonu

• Aynı tarlada sürekli fasulye ekimi (münavebesizlik)

• Dayanıksız çeşitlerin kullanımı

 

🛡️ Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü ile Mücadele Yöntemleri

🌿 1. Kültürel Mücadele

• Sağlıklı ve sertifikalı tohumlar kullanılmalıdır.

• Hastalıklı bitkiler erken dönemde sökülüp imha edilmelidir.

• Ekim nöbeti (münavebe) uygulanmalı, fasulye arka arkaya ekilmemelidir.

• Yabancı ot kontrolü yapılmalı (vektörlerin barınma alanı azaltılmalı).

• Tarlada yaprak biti popülasyonu düzenli kontrol edilmelidir.

 

🪲 2. Vektör (Yaprak Biti) Mücadelesi

• Yaprak bitleriyle mücadele, virüsün yayılmasını önlemenin en etkili yoludur.

• Kimyasal olarak, pirimikarb, imidakloprid, tiametoksam gibi etken maddeli ilaçlar kullanılabilir.

• Ancak entegre zararlı yönetimi (IPM) ilkeleri gözetilmelidir.

 

🧪 3. Dayanıklı Çeşitlerin Kullanımı

• BCMNV’ye dayanıklı veya tolerant çeşitler tercih edilmelidir.

• I geni taşıyan çeşitler virüse karşı dayanıklıdır.

 

🌱 4. Organik ve Biyolojik Yöntemler

• Neem yağı, sarımsak ekstraktı gibi doğal bitki koruyucular kullanılabilir.

• Yaprak biti populasyonunu azaltmak için yararlı böcekler (uğur böceği, lacewing) desteklenebilir.

 

📋 Koruyucu Tedbirler

• Hasat sonrası bitki artıkları tarlada bırakılmamalı, imha edilmelidir.

• Tarım aletleri dezenfekte edilmeli.

• Tohumlar ekim öncesi sıcak su (70°C’de 5 dakika) ile muamele edilebilir (bazı araştırmalara göre etkili).

• Tarlada düzenli gözlem yapılarak erken müdahale edilmelidir.

 

📊 Sonuç

Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü, hem tohum hem de böcek vektörleriyle hızla yayılan, ciddi ekonomik zararlara yol açan bir hastalıktır. Etkin mücadele için sağlıklı tohum kullanımı, vektör kontrolü ve dayanıklı çeşit seçimi büyük önem taşır. Erken teşhis ve entegre mücadele yöntemleriyle bu virüsün etkileri minimuma indirilebilir.

 

🔍 Anahtar Kelimeler:

fasulye adi mozaik nekroz virüsü, bean common mosaic necrosis virus, BCMNV, fasulye hastalıkları, mozaik virüsü belirtileri, potyvirus, yaprak biti ile bulaşan virüsler, fasulye mozaik hastalığı mücadelesi