Sebzelerde Uyuz Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Sebzelerde Uyuz Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Sebzelerde Uyuz Hastalığı (Scab), genellikle meyve ve yumru yüzeylerinde sert, pürüzlü ve kabuklu lekelere neden olan, ürünün ticari değerini büyük ölçüde düşüren bir grup hastalığa verilen genel addır.

Uyuz hastalığına neden olan etmen, sebze türüne göre değişir. En yaygın bilinen uyuz etmeni ise patates ve diğer kök sebzelerde görülen Aktinomiset (Streptomyces scabies) bakterisidir.

🦠 1. Uyuz Hastalığı Etmenleri ve Yayılımı

Farklı sebzelerde görülen uyuz tiplerine yol açan ana etmenler:

• Yayılım: En yaygın etmen olan Streptomyces scabies, toprakta uzun yıllar boyunca canlı kalabilir. Hastalık, hastalıklı yumrular, bitki kalıntıları ve tarım aletleri ile temiz tarlalara bulaşır.

• Kritik Koşullar:

  • Yüksek pH: Streptomyces scabies, özellikle pH değeri 5.5'in üzerinde (alkali veya nötr) olan topraklarda çok şiddetli gelişir. Asidik topraklar (pH 5.0'ın altı) genellikle bu bakteriye karşı doğal koruma sağlar.

  • Kuru Koşullar: Yumru oluşumu sırasında (özellikle ilk 2-4 hafta) yaşanan kurak ve sıcak koşullar hastalığın şiddetini artırır.

💧 2. Belirtileri ve Verdiği Zarar (Patates Örneği)

Uyuz hastalığı esas olarak estetik ve ticari zarara neden olur; yani bitkiyi öldürmez, ancak ürünün pazarlama değerini yok eder.

• Yüzey Lekeleri: Yumrular üzerinde başlangıçta küçük, kahverengi lekeler görülür.

• Kabuklanma: Lekeler büyüyüp birleşerek yumru yüzeyinde yuvarlak veya düzensiz şekilli, kalın, pürüzlü, koyu kahverengi kabuklu yaralar oluşturur. Bu yaralar, meyvenin yüzeyine yapışmış gibi durur ve soyulduğunda altındaki sağlıklı doku görülür.

• Çeşitleri: Hastalık, yumru yüzeyinde üç farklı şekilde görülebilir:

  1. Yüzeyel (Pürüzlü): Yalnızca yüzeyde kabuklanma.

  2. Çukur (İçe Çökük): Yumrunun içine doğru çökmüş derin yaralar.

  3. Kabarık (Çıkıntılı): Yumru yüzeyinden dışa doğru kabarmış yara dokusu.

• Ticari Kayıp: Hastalıklı yumrular ve meyveler tüketim için güvenli olsa da, soyma zorluğu, çirkin görünüm ve kalitesizlik nedeniyle pazarda kabul görmez ve büyük ekonomik kayba neden olur.

🛡️ 3. Mücadele Yöntemleri

Uyuz hastalığı ile mücadele, önleme, toprak yönetimi ve dayanıklı çeşit seçimine dayanır.

A. Kültürel Mücadele (Toprak Yönetimi)

1. Asitlendirme: pH'ı yüksek (alkali) topraklarda hastalığı baskılamak için toprak pH'ı düşürülmelidir. Bunun için Amonyum Sülfat, kükürt uygulaması veya torf gibi asidik organik madde kullanılabilir. pH'ı 5.0-5.2 arasında tutmak en ideal korumayı sağlar.

2. Sertifikalı Tohum/Yumru: Hastalığın ana kaynağı tohumluk yumrular olduğu için, mutlaka hastalıktan ari sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.

3. Sulama: Yumru oluşumu başladığında (çiçeklenme döneminde) toprağın sürekli nemli tutulması gerekir. Bu kritik dönemde kuraklık stresi, hastalığın şiddetini artırır.

4. Münavebe (Ekim Nöbeti): Patates ve diğer duyarlı bitkiler, topraktaki bakteri yoğunluğunu azaltmak için en az 3 yıl üst üste aynı tarlaya ekilmemelidir.

B. Çeşit Seçimi ve Kimyasal Mücadele

• Dayanıklı Çeşitler: Pazarda kabul gören, uyuz hastalığına toleranslı veya dayanıklı patates çeşitleri tercih edilmelidir. Tamamen bağışık çeşit sayısı sınırlıdır.

• Tohumluk Dezenfeksiyonu: Ekimden önce tohumluk yumruların yüzey dezenfeksiyonu, ilk enfeksiyon riskini azaltır. Borik asit veya mankozeb gibi ruhsatlı kimyasallar kullanılabilir.

• Toprak Fungisitleri: Nadiren, hastalığın çok şiddetli olduğu bölgelerde, toprak uygulaması yapılan bazı ruhsatlı fungisitler kullanılabilir, ancak bu pahalı bir yöntemdir ve genellikle kültürel mücadele tercih edilir.

Özetle, Uyuz hastalığı ile mücadelede toprak pH'ını asidik tutmak ve yumru oluşumu sırasında sulamayı aksatmamak en kritik kültürel önlemlerdir.

Sebzelerde görülen bir diğer yaygın hastalık olan'Domates Yaprak Kıvırcıklığı Virüsü' hakkında bilgi almak ister misiniz?