Tütün Mozaik Virüsü (TMV) Nedir? Belirtileri, Bulaşma Ve Mücadelesi

🧬 Tütün Mozaik Virüsü (Tobacco Mosaic Tobamovirus)

🔹 1. Tanımı

Tütün Mozaik Virüsü (TMV), Tobamovirus cinsine ait, RNA yapısında, çubuk şeklinde bir bitki virüsüdür. Bitkilerde mozaik benzeri yaprak lekeleri, gelişme geriliği ve verim düşüklüğüne yol açar. Dünyada en eski keşfedilen bitki virüsüdür (1892) ve bu yönüyle virolojinin gelişmesinde tarihi bir öneme sahiptir.

🔹 2. Sınıflandırma

• Aile: Virgaviridae

• Cins: Tobamovirus

• Tür: Tobacco mosaic virus

• Genom: Tek iplikli pozitif polariteli RNA (+ssRNA)

• Partikül yapısı: Çubuk (helezon şeklinde), yaklaşık 300 nm uzunlukta, 18 nm çapında

🔹 3. Konukçu Bitkiler (Etki Alanı)

TMV yalnızca tütün bitkisini değil, 100’den fazla bitki türünü enfekte edebilir.

Bunlar arasında:

• Tütün (Nicotiana tabacum)

• Domates (Solanum lycopersicum)

• Biber (Capsicum spp.)

• Patlıcan, ıspanak, salatalık, bazı süs bitkileri

🔹 4. Belirtiler (Semptomlar)

Virüs, bitkinin yapraklarında klorofil üretimini bozar. Bu da mozaik görünümüne neden olur.

Başlıca belirtiler:

• Yapraklarda yeşil–açık yeşil mozaik desenler

• Yapraklarda burkulma, küçülme veya kabarcıklı görünüm

• Büyümede gerilik ve verim düşüklüğü

• Ağır enfeksiyonlarda bitkinin erken yaşlanması veya kuruması

🔹 5. Bulaşma Yolları

TMV çok dayanıklı bir virüstür. Kurumuş bitki dokusunda yıllarca canlı kalabilir.

Bulaşma şekilleri:

• Mekanik temas: Hasta bitkiden sağlıklıya el, makas, eldiven, tütün içeren sigara dumanı veya aletlerle

• Tohum: Tohum yüzeyinde taşınabilir

• Bitki artıkları: Toprakta kalan enfekte yaprak ve saplar

• Temasla yayılım: Özellikle fide dikimi sırasında

🧪 TMV’nin en dikkat çekici özelliği, konukçusu dışında bile çok uzun süre bulaşıcı kalabilmesidir.

🔹 6. Hastalık Döngüsü

1. Virüs, bitki yüzeyinden yara dokularına girer.

2. Hücre içinde RNA’sını serbest bırakır.

3. Hücre metabolizmasını kullanarak yeni virüs partikülleri üretir.

4. Virüs, plazmodesmata aracılığıyla bitkinin diğer hücrelerine yayılır.

5. Enfeksiyon tüm bitki dokusuna ulaştığında belirtiler gözlenir.

🔹 7. Mücadele Yöntemleri

TMV’ye karşı doğrudan kimyasal ilaç yoktur, ancak kültürel ve genetik önlemlerle kontrol sağlanabilir:

✅ Kültürel Önlemler

• Enfekte bitkiler hemen imha edilmelidir.

• Ekipmanlar ve el aletleri %10 çamaşır suyu veya alkol çözeltisi ile dezenfekte edilmelidir.

• Tohumlar sıcak su (50°C, 20 dk) veya trisodyum fosfat çözeltisi (10%) ile dezenfekte edilebilir.

• Üretim alanlarında monokültürden kaçınılmalı, dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.

🌱 Dayanıklı Çeşit Kullanımı

Bazı tütün, domates ve biber çeşitleri TMV’ye genetik olarak dayanıklıdır (örn. Tm-1, Tm-2 genleri).

🚫 Sigara Dumanı Uyarısı

Tütün içeren sigaralar da TMV taşıyabildiği için, sigara içen kişilerin bitkilere temas etmeden önce ellerini yıkamaları gerekir.

🔹 8. Ekonomik Önemi

• TMV, verimi %20–80 oranında düşürebilir.

• Ürün kalitesi bozulur, pazarlanabilir ürün miktarı azalır.

• Özellikle fide üretiminde ciddi ekonomik kayıplara yol açar.

🔹 9. Sonuç

Tütün Mozaik Virüsü (TMV), hem bilim tarihinde hem de modern tarımda en iyi incelenmiş bitki virüslerinden biridir.
Dayanıklı yapısı nedeniyle mücadelesi zor, ancak hijyen, dayanıklı çeşit seçimi ve üretim disipliniyle kontrol altına alınabilir.