Zeytin Kara Koşnili Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri
Zeytin Kara Koşnili
Zeytin kara koşnili (Saissetia oleae), özellikle zeytin ağaçlarında büyük ekonomik zararlara yol açan bir emici böcek (koşnil) türüdür. Halk arasında "zeytin kabuklu biti", "zeytin karakoşnili" veya "kara kabuklu koşnil" olarak da bilinir. Aşağıda bu zararlının tanımı, zarar şekli ve mücadele yöntemleri ayrıntılı şekilde açıklanmıştır:
🐞 1. Zeytin Kara Koşnilinin Tanımı
-
Bilimsel adı: Saissetia oleae (Hemiptera: Coccidae)
-
Ergin dişi: 3–5 mm boyunda, koyu kahverengi veya siyah, yarım küre şeklinde, sırtında "H" harfine benzeyen kabartı bulunur.
-
Larvalar: Sarımsı-turuncu renkte, yaprak altı ve sürgünlere yerleşir.
-
Erkekler: Nadir görülür; çoğunlukla partenogenetik (erkeksiz) üreme yaparlar.
🌿 2. Zarar Şekli
Zeytin kara koşnili, bitkinin özsuyunu emerek beslenir ve şu zararlara yol açar:
-
Yapraklarda sararma ve dökülme: Emgi sonucu zayıflayan yapraklar erken dökülür.
-
Sürgün ve dal kuruması: Ağaç genel olarak zayıflar, verim düşer.
-
Siyah kurum mantarı (sooty mold): Koşnilin çıkardığı tatlı madde (balözü) üzerinde mantar gelişir; yaprak ve dallar siyaha bürünür, fotosentez azalır.
-
Meyve dökümü ve kalite düşüşü: Zeytinlerde gelişme geriliği ve yağ oranında azalma görülür.
⚠️ 3. Zararı Arttıran Koşullar
-
Aşırı azotlu gübreleme
-
Sık ve havasız taç yapısı (budamanın yetersiz olması)
-
Yabancı ot yoğunluğu
-
Kışın ılıman, yazın nemli geçen yıllar
🛠️ 4. Mücadele Yöntemleri
🌱 A. Kültürel Önlemler
-
Budama: Ağacın taç kısmı havalanacak şekilde budanmalı. Yoğun dallar, kuru ve hastalıklı sürgünler alınmalı.
-
Yabancı ot temizliği: Bahçenin içi ve altı temiz tutulmalı.
-
Dengeli gübreleme: Azot fazlalığından kaçınılmalı.
-
Karıncaların kontrolü: Karıncalar koşnilleri koruyarak yayılmalarını hızlandırır.
🐜 B. Biyolojik Mücadele
Zeytin kara koşnili üzerinde doğal düşmanlar oldukça etkilidir:
-
Yırtıcılar: Chilocorus bipustulatus (iki noktalı uğur böceği)
-
Parazitoitler: Metaphycus helvolus, Scutellista cyanea gibi türler
Bu yararlı böceklerin korunması için geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalıdır.
💧 C. Kimyasal Mücadele
Kimyasal ilaçlama zararlı popülasyonu ekonomik zarar eşiğini geçtiğinde yapılmalıdır.
-
İlaçlama zamanı: Genellikle larvaların yeni çıkmaya başladığı dönem (ilk vejetatif dönem, haziran-temmuz ayları).
-
Etkili maddeler:
-
Parafin yağı veya mineral yağlar (yazlık yağ formülasyonları)
-
Pyriproxyfen, buprofezin, spirotetramat gibi koşnil gelişimini engelleyen preparatlar
-
-
Uygulama: Tüm ağaç yüzeyi (yaprak altı dahil) kaplanacak şekilde dikkatlice ilaçlanmalıdır.
📊 5. Entegre Mücadele Önerisi
En iyi sonuç, kültürel + biyolojik + gerektiğinde kimyasal yöntemlerin birlikte uygulanmasıyla alınır.
Yani:
-
Budama ile havalanma sağlanır.
-
Doğal düşmanlar korunur.
-
Popülasyon artarsa hedefe yönelik ilaçlama yapılır.
🗓️ Zeytin Kara Koşnili Entegre Mücadele Takvimi
| Ay / Dönem | Gözlem ve İşlem | Amaç / Açıklama |
|---|---|---|
| Ocak – Şubat | - Ağaçlar dinlenme dönemindedir. - Kuru, hastalıklı ve yoğun dallar budanır. - Budama artıkları bahçeden uzaklaştırılır veya yakılır. | Popülasyonun kışlayan erginlerini azaltmak ve ağacın havalanmasını sağlamak. |
| Mart – Nisan | - Ağaçlarda koşnil varlığı kontrol edilir (dallar, yaprak altları). - Karınca yoğunluğu varsa mücadele edilir. - İlkbahar gübrelemesi dengeli yapılır (azot fazlasından kaçınılır). | Zararlı popülasyonunu erken saptamak, çoğalmasını önlemek. |
| Mayıs – Haziran | - Yumurtadan yeni çıkan birinci dönem larvalar gözlenir. - Doğal düşmanların (uğur böcekleri, parazitoitler) varlığı kontrol edilir. - Eğer larva yoğunluğu fazlaysa yağ bazlı preparatlarla ilaçlama yapılır. | En etkili kimyasal mücadele dönemi (larva dönemi). |
| Temmuz – Ağustos | - Larva ve ergin popülasyonu izlenir. - Kurum mantarı oluşumu görülürse dallar yıkanabilir veya budanabilir. - Faydalı böceklerin korunmasına dikkat edilir. | Zararlının ikinci dölüne karşı doğal dengeyi korumak. |
| Eylül – Ekim | - Gözlem devam eder. - Ağaçlar hasada hazırlanır. - Yağlı preparatlar (gerekirse) uygulanabilir. - Hasattan önce ilaç kalıntı süresine dikkat edilir. | Hasat öncesi temizlik ve zararlı baskısını azaltmak. |
| Kasım – Aralık | - Hasat sonrası temizlik yapılır. - Kabuğu kalın, çok yoğun koşnil bulaşık dallar budanır. - Gerekirse kışlık yağ uygulaması yapılabilir. | Kışlayan zararlıları azaltmak ve gelecek yılın popülasyonunu sınırlamak. |
⚙️ Ek Öneriler
-
Popülasyon takibi: 10 ağaçtan rastgele 4 dal seçip koşnil sayımı yapılabilir. Ortalama 5 koşnil/dal üstündeyse mücadele gerekir.
-
Doğal dengeye saygı: Uğur böcekleri, parazitoit yaban arıları gibi faydalı türleri öldürmeyen, seçici ilaçlar tercih edilmelidir.
-
İlaçlama sonrası takip: 10–15 gün sonra yeniden kontrol edilerek etkinlik değerlendirilmelidir.
