Zeytin Kara Koşnili Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

Zeytin Kara Koşnili (Saissetia oleae). Bu zararlı, zeytinliklerde en yaygın görülen ve en büyük ekonomik kayıplara neden olan kabuklu bit türlerinden biridir. İşte Zeytin Kara Koşnili'nin genel özellikleri, neden olduğu zararlar ve mücadele yöntemleri:

 

⚫ Zeytin Kara Koşnili (Saissetia oleae)

Zeytin Kara Koşnili, Hemiptera (Yarım Kanatlılar) takımının Coccidae (Yumuşak Kabuklu Bitler) ailesine aittir. Adını, dişinin vücudunu saran koyu kahverengi veya siyah renkteki kubbe şeklindeki kabuğundan alır.

1. Tanımı ve Yaşayışı

Aşama	Özellikler
Ergin Dişi	Vücudu yarım küre şeklinde, 3-5 mm çapında, koyu kahverengi veya siyah renkte ve sertleşmiş bir mum tabakasıyla kaplıdır. Bu kabuk üzerinde belirgin bir 'H' harfi şeklinde kabartı bulunur (büyüteçle kolayca görülür). Hareketsizdir.
Kışlama	Kışı genellikle ikinci veya üçüncü dönem nimf olarak, zeytin ağacının yaprak ve dalları üzerinde geçirir.
Yumurta ve Nimf (Yavru)	Yumurtalarını kabuğun altına bırakır. Yumurtadan çıkan 1. dönem nimfleri ('gezgin' dönem) açık sarımsı renkte ve hareketlidir.
Yerleşme	Nimfler öncelikle yaprakların alt yüzeyinde, daha sonra dallara ve meyvelere yerleşir.
Döl Sayısı	Akdeniz Bölgesi koşullarında genellikle yılda 1 döl verir.
Konukçuları	Zeytin (esas konukçu), narenciye, nar, defne ve pek çok süs bitkisi.

 

2. Zarar Şekilleri

Zeytin Kara Koşnili'nin zararı, iki ana yoldan gerçekleşir ve genellikle hasattan çok sonra bile etkisini sürdürür.

1. Bitki Özsuyu Emme (Doğrudan Zarar):

   • Nimfler ve ergin dişiler, hortumlarını bitki dokusuna sokarak özsuyu emerek beslenirler.

   • Bu durum, ağacın zayıflamasına, sürgün gelişiminin durmasına ve yaprak dökülmesine neden olur.

   • Yoğun bulaşmalarda dallar ve sürgünler kuruyarak ağacın verimden düşmesine yol açar.

2. Bal Salgısı ve Karaballık (Dolaylı Zarar - En Önemlisi):

   • Beslenme sırasında yoğun miktarda tatlı ve yapışkan bir madde olan'balımsı madde' (Honeydew) salgılarlar.

   • Bu balımsı madde, ağacın yaprak, dal ve meyve yüzeyini kaplayarak 'Karaballık' (Fümaj) adı verilen siyah renkli mantarların gelişmesine zemin hazırlar.

   • Karaballık Zararı:

     • Yapraklarda fotosentezi engelleyerek ağacın zayıflamasına neden olur.

     • Meyve yüzeyini kaplayarak ürün kalitesini bozar ve meyvenin pazarlama değerini yok eder. Karaballıkla kaplanmış zeytin hasat edildikten sonra bile temizlenmesi zor bir problemdir.

 

3. Mücadele Yöntemleri

Zeytin Kara Koşnili ile mücadelede, doğal düşmanların korunması ve zararlının en hassas dönemi olan gezgin nimf döneminin hedeflenmesi kritik önem taşır.

 

A. Biyolojik Mücadele (En Kritik Yöntem)

Zeytin Kara Koşnili, doğal düşmanları sayesinde popülasyonu büyük ölçüde kontrol altında tutulabilen bir zararlıdır.

• Asalaklar (Parazitoitler): Metaphycus helvolus (dişileri hedef alır) ve Metaphycus lounburyi (nimfleri hedef alır) gibi türler, bu zararlının en önemli doğal düşmanlarıdır.

• Önem: Kimyasal ilaçlamalar bu faydalı böceklere büyük zarar verir ve doğal denge bozulduğunda Koşnil popülasyonu hızla artar. Bu yüzden kimyasal mücadeleden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

 

B. Kültürel Önlemler

1. Budama: Ağacın taç içini havalandıracak ve güneş almasını sağlayacak şekilde düzenli budama yapılmalıdır. Bu, nemi azaltır ve zararlının çoğalmasını zorlaştırır.

2. Karaballık Temizliği: Yoğun karaballık olan dallar, meyveye zarar vermeyecek şekilde su ve hafif fırçalama ile temizlenebilir.

3. Tozlayıcı Madde Kontrolü: Zeytinliklerde toprak yollardan kalkan tozlar ve ağacın üzerindeki kirler nimflerin yerleşmesini kolaylaştırır; bu durumlar mümkün olduğunca önlenmelidir.

 

C. Kimyasal Mücadele (Gezgin Dönem)

Kimyasal mücadeleye, biyolojik kontrolün yetersiz kaldığı durumlarda ve zararlının en savunmasız olduğu dönemde başvurulmalıdır.

• Zamanlama (En Kritik Adım): İlaçlama, yumurtadan yeni çıkan 1. dönem larvalarının (gezginlerin) toplu çıkışının başladığı ve yapraklara yerleştiği döneme denk getirilmelidir. Bu dönem, genellikle Haziran sonu - Temmuz başı aylarına denk gelir.

• Eşik Değer: Kimyasal mücadeleye, zeytin ağaçlarının dallarındaki kontrollerde ağaç başına ortalama 20 adet ve daha fazla canlı nimf görüldüğünde başlanması önerilir.

• İlaç Seçimi: Gezgin dönemde, doğal düşmanlara en az zarar veren yazlık mineral yağlar veya ruhsatlı, seçici insektisitler kullanılmalıdır. Yazlık yağlar, nimflerin nefes borularını tıkayarak fiziksel olarak etki eder.

 

❓ Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Zeytin Kara Koşnili'nin en belirgin tanınma şekli nedir?

En belirgin özelliği, koyu kahverengi veya siyah renkte, yarım küre şeklinde olması ve kabuk üzerinde büyüteçle görülebilen'H' harfi şeklinde bir kabartının bulunmasıdır.

 

2. Zararlının yaptığı en büyük ekonomik zarar nedir?

En büyük ekonomik zarar, salgıladığı yoğun balımsı madde (honeydew) üzerinde oluşan Karaballık (Fümaj) mantarıdır. Karaballık, fotosentezi engeller ve meyvenin kalitesini tamamen bozarak pazarlama değerini yok eder.

 

3. Kara Koşnil kışı hangi dönemde geçirir?

Zeytin Kara Koşnili, kışı genellikle ikinci veya üçüncü dönem nimf olarak, zeytin yapraklarının alt yüzeyinde veya dallar üzerinde geçirir.

 

4. Kimyasal mücadelede en etkili zamanlama nedir?

En etkili zamanlama, zararlının kendisini koruyan kabuğu olmadığı'gezgin' adı verilen 1. dönem nimflerinin toplu halde çıkış yaptığı dönemdir. Bu dönem, Akdeniz Bölgesi'nde genellikle Haziran sonu - Temmuz başı civarıdır.

 

5. Biyolojik mücadele bu zararlı için neden bu kadar önemlidir?

Zeytin Kara Koşnili'nin Metaphycus helvolus gibi çok etkili doğal düşmanları vardır. Kimyasal ilaçlama, bu faydalı böcekleri öldürerek doğal dengeyi bozar ve Koşnil popülasyonunun kontrolsüzce artmasına (flare-up) neden olabilir. Bu yüzden doğal kontrolü korumak hayati önem taşır.