Bitkilerde Görülen Tripsler Çeşitleri Nelerdir?

🐛 Bitkilerde Görülen Başlıca Trips Çeşitleri (Thysanoptera)

Tripsler (Thysanoptera takımı), bitkilerde ciddi ekonomik kayıplara neden olan, çok küçük boyutlu (genellikle 1-2 mm), ince uzun vücutlu ve saçaklı kanatlara sahip zararlı böceklerdir. Tripsler, bitki hücrelerini delerek emgi yapar ve bu emgi sonucunda bitkide gümüşi lekelenmeler, şekil bozuklukları ve nekrozlar oluşturur.

En önemlisi, tripsler aynı zamanda bitkisel virüsleri (özellikle TSWV - Domates Lekeli Solgunluk Virüsü) taşıyarak (vektörlük yaparak) hastalığın hızla yayılmasına neden olurlar.

Türkiye tarımında ve dünya genelinde en çok sorun yaratan ve ekonomik öneme sahip başlıca trips çeşitleri şunlardır:

1. 🧅 Soğan Tripsi (Thrips tabaci)

• Yayılış: Dünya genelinde en yaygın ve en tehlikeli trips türlerinden biridir.

• Etkilenen Bitkiler: Başta soğan, sarımsak, pırasa olmak üzere; ayrıca pamuk, tütün, domates, lahana, kabak ve birçok süs bitkisinde zararlıdır.

• Zarar Şekli: Soğan ve sarımsak yapraklarında emgi yaparak gümüşi-beyaz lekeler oluşturur. Yoğun saldırı altında yapraklar kıvrılır ve kurur. Virüs taşıyıcılığı riski yüksektir.

2. 🌶️ Batı Çiçek Tripsi (Frankliniella occidentalis)

• Yayılış: Aslen Kuzey Amerika kökenli olup, sera ve açık alanlarda hızla yayılarak küresel bir tehdit haline gelmiştir. Türkiye'de de en önemli trips türlerinden biridir.

• Etkilenen Bitkiler: Özellikle biber, domates, hıyar, patlıcan gibi sebzeler ve gül, karanfil gibi süs bitkileri başta olmak üzere yüzlerce farklı bitki türüne saldırır.

• Zarar Şekli:

  • Emgi Zararı: Çiçek, yaprak ve meyvelerde gümüşi lekelenmeler ve nekrotik alanlar oluşturur. Meyvelerde şekil bozukluklarına neden olur.

  • Virüs Vektörlüğü: Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV)'nün en etkili ve yaygın vektörüdür. Bu virüs, sebzelerde tam kayba neden olabilir.

3. 🍊 Kaliforniya Tripsi (Frankliniella schultzei)

• Yayılış: Tropik ve subtropik bölgelerde yaygındır ancak seralarda da sorun yaratabilir.

• Etkilenen Bitkiler: Pamuk, domates, patates, fasulye, yer fıstığı gibi çok çeşitli tarla ve sebze bitkilerinde görülür.

• Zarar Şekli: Tıpkı Batı Çiçek Tripsi gibi emgi zararı ve virüs vektörlüğü yapar. Genellikle bitkilerin büyüme noktalarını ve çiçeklerini hedef alır.

4. 🫖 Çay Tripsi (Scirtothrips dorsalis)

• Yayılış: Asya kökenli olup, son yıllarda küresel ticarette hızla yayılan önemli bir karantina zararlısıdır.

• Etkilenen Bitkiler: Özellikle çay, acı biber (chili), narenciye, fındık ve mango gibi meyve ağaçlarında ciddi zarara neden olur.

• Zarar Şekli: Genç yaprak ve sürgünlerde emgi yaparak, bu dokuların sertleşmesine, bükülmesine ve cüce kalmasına yol açar.

5. 🍇 Üzüm Tripsi (Drepanothrips reuteri)

• Yayılış: Avrupa ve Akdeniz bölgelerinde, özellikle bağlarda yaygındır.

• Etkilenen Bitkiler: Esas olarak asma (üzüm) bitkisine zarar verir.

• Zarar Şekli: Yeni çıkan yapraklarda ve sürgünlerde beslenir. Yapraklarda kahverengimsi lekeler ve kıvrılmalar görülür. Yoğun enfeksiyon, salkım gelişimini ve dolayısıyla verimi olumsuz etkiler.

🛡️ Tripslerle Mücadele Zorlukları

Tripslerle mücadele etmek zordur çünkü:

• Küçük Boyut: Çok küçük olmaları nedeniyle erken teşhisleri zordur.

• Korunaklı Yaşam: Çiçeklerin içinde veya kıvrılmış yapraklar arasında gizlenerek kimyasal ilaçlara karşı korunurlar.

• Hızlı Üreme: Sıcak ve nemli koşullarda çok hızlı çoğalırlar.

• Virüs Vektörlüğü: Asıl tehlike, yaptıkları emgi zararı değil, taşıdıkları virüslerdir (özellikle TSWV). Virüs bulaştıktan sonra ilaçlama bir işe yaramaz.

Bu nedenle trips mücadelesinde önleyici tedbirler, mavi/sarı yapışkan tuzaklar ile izleme ve biyolojik mücadele (doğal düşmanlar) büyük önem taşır.