Bitki Paraziti Nematodlar İle Kimyasal Mücadele Nasıl Yapılır?

Bitki paraziti nematodlar (BPN), tarımsal üretimde büyük kayıplara neden olan mikroskobik toprak canlılarıdır. Kimyasal mücadele, bu zararlılarla savaşta hızlı ve etkili sonuçlar veren bir yöntemdir. Ancak, çevresel ve sağlık etkileri nedeniyle Entegre Zararlı Yönetimi (EZY) prensipleri çerçevesinde, diğer kültürel ve biyolojik yöntemlerle birlikte ve son çare olarak uygulanması önerilir.

İşte BPN'lerle kimyasal mücadele yöntemlerinin temel adımları ve dikkat edilmesi gerekenler:

🔬 Kimyasal Mücadeleye Başlamadan Önce: Ön Koşullar

Kimyasal mücadeleye geçmeden önce yapılması gereken en kritik adım, tarladaki nematod türü ve yoğunluğunu doğru tespit etmektir.

• Toprak Analizi: Ekim/dikim öncesinde, tarla boşken veya şüpheli bölgelerden nematolojik toprak örneklemesi yapılmalıdır. Alınan örnekler, uzman laboratuvarlarda analiz edilerek zararlı nematod popülasyon yoğunluğu (larva/yumurta/kist sayısı) belirlenir. Bu analiz, kimyasal mücadele eşiğinin (ilaçlamaya başlama sınırı) geçilip geçilmediğini anlamak için hayati önem taşır.

• Doğru Nematisit Seçimi: Analiz sonuçlarına ve yetiştirilecek bitki türüne göre, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlı ve hedeflenen nematod türüne etkili bir nematisit (nematod ilacı) seçilmelidir.

🧪 Bitki Paraziti Nematodlarla Kimyasal Mücadele Yöntemleri

Kimyasal mücadelede temel amaç, bitki dikimi/ekimi öncesinde topraktaki nematod yoğunluğunu minimum seviyeye indirmektir.

1. Toprak Fumigasyonu (Gazlama)

Bu yöntem, genellikle sera gibi yüksek değerli ve yoğun bulaşıklık görülen alanlarda tercih edilir. Amacı, toprağa verilen kimyasalın gaz haline gelerek nematodları ve diğer toprak patojenlerini öldürmesidir.

• Fumigantlar: Metil Bromür (kullanımı kısıtlanmıştır), Kloropikrin ve Dazomet gibi fumigant formülasyonlar kullanılır.

• Uygulama:

  • Dazomet: Granül formdaki Dazomet toprağın yüzeyine yayılır, rotovatör ile toprağa 30-40 cm derinliğe kadar karıştırılır ve ardından damla sulama boruları yerleştirilerek şeffaf plastik örtü (malç) ile kapatılır.

  • Sulama: İlacın gaz haline geçmesi ve toprağı dezenfekte etmesi için, plastik örtü kapatıldıktan sonra su ile temas ettirilerek ilacın en az 30-40 cm derinliğe inmesi sağlanır.

  • Bekleme: Uygulamadan sonra seralar 48 saat kapalı tutulmalıdır. İlacın toprakta tamamen gaz haline geçip uçması (fitotoksite riskinin kalkması) için gerekli bekleme süresine mutlaka uyulmalıdır.

2. Nematisit Uygulamaları

Fumigant olmayan nematisitler, toprağa genellikle sıvı veya granül formda verilir.

A. Damla Sulama ile Uygulama (Fide Dikim Öncesi)

Bu yöntem, özellikle sera ve sebze yetiştiriciliğinde en yaygın ve etkili yöntemlerden biridir.

• Zamanlama: Genellikle fide dikiminden 3-6 gün önce toprağın tavlı ve nemli olduğu zamanda yapılır. Dikimden sonraki uygulamalar bazı nematisitler için uygun değildir.

• Hazırlık: Toprak önceden 20-25 cm derinliğe kadar sulanarak tavlı hale getirilir.

• Uygulama: Tavsiye edilen dozda hesaplanan nematisit, damla sulama sistemi ile toprağa verilir. Karışımın 10-15 cm toprak derinliğine inmesi hedeflenir. Aşırı su verilmesinden kaçınılmalıdır, aksi takdirde ilaç daha derine inerek etkinliği düşebilir.

• Kalibrasyon: İlaçlamadan önce damlama sisteminin kalibrasyonu yapılmalı, dekara verilecek su ve ilaç miktarı hassasça ayarlanmalıdır.

B. Toprakla Bütünleştirme (Granül Nematisitler)

Granül formdaki nematisitler kullanılır.

• Uygulama: Granül ilaçlar, ekim veya dikim öncesi toprak yüzeyine serpilerek, 15-20 cm derinliğe kadar toprak işleme aletleriyle karıştırılır.

• Sulama: İlacın aktif hale geçmesi ve nematodlarla temas edebilmesi için uygulamadan hemen sonra mutlaka sulama yapılmalıdır.

C. Fidan Bandırma

Turunçgil gibi bazı fidanlık uygulamalarında, fidanlar nakledilirken nematisit karışımına belirli bir süre (örneğin, 30 dakika) bandırılabilir.

🛑 Başarılı ve Güvenli Mücadele İçin Önemli İpuçları

Kimyasal mücadelenin etkinliğini artırmak ve riskleri en aza indirmek için şu hususlara dikkat edilmelidir:

1. Toprak Tavı ve Sıcaklığı: İlaçlama sırasında toprak ne çok kuru ne de aşırı ıslak (çamur) olmalıdır. Nematisitlerin etkinliği için toprak sıcaklığının genellikle $15^\circ\text{C}$'nin üzerinde (fumigasyon için $20-30^\circ\text{C}$ aralığı) olması önerilir.

2. Direnç Yönetimi: Aynı etki mekanizmasına sahip nematisitlerin ardışık kullanımı nematodlarda direnç gelişimine yol açar. Bir sezon içinde farklı etki grubundan ruhsatlı ürünlerin münavebeli (dönüşümlü) olarak kullanılması esastır.

3. Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE): Nematisitler insan ve çevre sağlığı için riskli olabildiğinden, uygulama sırasında eldiven, gözlük/yüz siperi ve koruyucu giysi gibi KKE'ler mutlaka kullanılmalıdır.

4. Ekipman Temizliği: Uygulama tamamlandıktan sonra ilaçlama tankı, damlama sulama sistemi ve diğer tüm ekipmanlar temiz su ile iyice yıkanmalıdır. Yıkama suyu ve atıkları kesinlikle su kaynaklarına boşaltılmamalıdır.

5. Kültürel Önlemler: Kimyasal mücadele tek başına değil, dayanıklı çeşit kullanımı, ekim nöbeti, solarizasyon, biyolojik mücadele ve bulaşık aletlerin temizlenmesi gibi kültürel önlemlerle birlikte uygulanmalıdır.

Uyarı: Kimyasal mücadele, diğer yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda ve yalnızca yerel otoritelerce ruhsatlandırılmış bitki koruma ürünleri ile, etiket talimatlarına ve önerilen dozajlara harfiyen uyularak yapılmalıdır.