Buğdayda Çökerten Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yönteml

Buğdayda Çökerten Hastalığı (Kök Boğazı Çürüklüğü / Kökleme Hastalığı), buğdayın fide döneminde ortaya çıkan ve kök-boğaz kısmında çürümelere neden olan önemli bir fungal (mantar) hastalıktır. Genellikle Rhizoctonia solani, Fusarium spp., Pythium spp. ve Gaeumannomyces graminis gibi toprak kökenli patojenler tarafından meydana getirilir. Aşağıda hastalıkla ilgili ayrıntılı bilgiler yer almaktadır 👇

🌾 1. Hastalığın Etmeni

• En yaygın etmen: Rhizoctonia solani

• Diğer etmenler: Fusarium culmorum, Fusarium graminearum, Pythium spp., Gaeumannomyces graminis (Take-all hastalığı etmeni)

⚠️ 2. Belirtileri

• Genellikle çimlenme sonrası genç bitkilerde görülür.

• Bitkiler toprak seviyesinden itibaren sararır, solar ve devrilir.

• Kök boğazı kısmı kahverengileşir, çürür.

• Bitki kolayca topraktan çıkarılabilir, kökler incelmiş veya çürümüş olur.

• Şiddetli enfeksiyonlarda boş alanlar (seyrek çıkış) oluşur.

• Daha ileri dönemde bulaşık bitkilerde başaklar cılız ve dane tutmayan hale gelir.

🌦️ 3. Görülme Koşulları

• Soğuk ve nemli toprak koşulları hastalığın gelişimini teşvik eder.

• Ağır ve drenajı zayıf topraklar risk altındadır.

• Monokültür (aynı tarlada sürekli buğday ekimi) hastalık yoğunluğunu artırır.

• Zayıf veya dengesiz gübreleme (özellikle fazla azot) da duyarlılığı artırabilir.

🧫 4. Yayılma Şekli

• Etmenler toprakta ve bitki artıklarında uzun süre canlı kalabilir.

• Enfekte tohumlar ve ekim aletleri ile taşınabilir.

• Hastalık temas yoluyla sağlıklı bitkilere geçebilir.

🛡️ 5. Mücadele Yöntemleri

🔹 Kültürel Önlemler

• Ekim nöbeti uygulanmalı (örneğin: baklagil → buğday → ayçiçeği).

• Sağlıklı ve sertifikalı tohum kullanılmalı.

• Tohum ekim derinliği fazla olmamalı (2–4 cm).

• Toprak iyi drene edilmeli, su birikintisi önlenmeli.

• Organik maddece zengin ve dengeli gübreleme yapılmalı.

🔹 Kimyasal Mücadele

• Ekim öncesi tohum ilaçlaması yapılmalıdır.

• Etkili etken maddeler:

  • Carboxin + Thiram

  • Fludioxonil

  • Tebuconazole

  • Prothioconazole

• Bu ilaçlar tohum kaplama şeklinde kullanılır.

🔹 Dayanıklı Çeşit Kullanımı

• Bazı buğday çeşitleri özellikle Fusarium veya Rhizoctonia’ya karşı daha toleranslıdır. Bölgeye uygun dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.

🌱 6. Ekonomik Önemi

• Şiddetli enfeksiyonlarda %20–60’a kadar verim kaybı görülebilir.

• Tarlada seyrek çıkış, düzensiz gelişim ve dane veriminin düşmesi temel zararlardır.

ℹ️ Notlar & Uyarılar

• İlaç seçiminde etken mantar türü, ekim tarihi, tarlanın durumu (drenaj, toprak yapısı) gibi faktörler çok önemli. Örn: Rhizoctonia solani, Fusarium spp. gibi farklı etmenler farklı mücadele yaklaşımı gerektirir. 

• Tohum ilaçlaması da çok önemli bir hazırlık aşamasıdır. Tohumların yüzeyinin tamamen kaplanmasına özen gösterilmelidir. 

• Kimyasal mücadele yalnız başına yeterli değildir: kültürel önlemler (monokültürden kaçınma, iyi toprak drenajı, uygun ekim zamanı) ile birlikte uygulanmalıdır.

• Her ürünün etiketinde belirtilen dozu, uygulama zamanı, hasat ile ilaçlama arasındaki gün sayısı mutlaka takip edilmelidir.