Çökerten Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

Aşağıda çilek ve diğer sebze fide döneminde sık görülen "çökerten hastalığı" (İngilizce: Damping-off) ile ilgili belirtiler, nedenler ve etkili mücadele yöntemleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır:

🍓 ÇÖKERTEN HASTALIĞI (Fide çürüklüğü – Damping-off)

📌 Tanım

Çökerten hastalığı, genellikle tohum ve fide döneminde ortaya çıkan, genç bitkilerin toprak seviyesinden çürümesine ve devrilmesine (çökmesine) neden olan fungal ve oomycet kökenli bir hastalıktır. Bu hastalık sadece çilekte değil; domates, biber, salatalık, marul gibi birçok kültür bitkisinde de görülür.

🌿 1. Belirtiler

🌱 Fide öncesi (tohum çimlenmeden önce)

• Tohum çürümesi: Tohum toprağın içinde çimlenmeden çürür.

• Çimlenme oranı düşer, toprakta boşluklar oluşur.

🌱 Fide sonrası (çimlenmeden sonra)

• Fidelerin kök boğazında incelme ve kararma görülür.

• Bitki toprak hizasından zayıflar, yere yatar ve solar.

• Köklerde kahverengi, sulu çürüklük oluşur.

• Hastalık genellikle yama şeklinde (bölgesel) yayılır.

• Ilık ve nemli ortamlarda fideler birkaç gün içinde topluca ölebilir.

🌿 Daha ileri dönemde

• Bazı fideler kısmen kurtulur, ancak gelişme zayıf olur.

• Kök sistemi zayıf kaldığı için bitkiler ilerleyen dönemde kolayca ölür.

🦠 2. Nedenleri ve Etmenler

Ana etmen mantarlar:

Uygun koşullar:

• Yüksek nem (%90 ve üzeri)

• Aşırı sulama

• Kötü drenajlı topraklar

• Yoğun fide dikimi (hava akışının zayıf olduğu yerler)

• Kirli tohum ve toprak

• Düşük toprak sıcaklığı (özellikle Pythium için)

⚔️ 3. Mücadele Yöntemleri

🔹 A. Kültürel Önlemler

1. Sağlıklı ve temiz fide materyali kullanımı

   • Sertifikalı, hastalıksız tohum veya fide kullanılmalı.

2. Toprak sterilizasyonu

   • Fide yastıkları veya sera toprağı; buhar, solarizasyon veya uygun dezenfektanlarla (örneğin formalin, metam sodyum, biyofumigasyon) steril edilmelidir.

3. Sulama düzeni

   • Aşırı sulamadan kaçınılmalı; sulama sabah erken saatlerde yapılmalıdır.

4. Havalandırma

   • Sera ortamı havalandırılarak nem birikimi önlenmelidir.

5. Dikim sıklığı

   • Fideler arasında yeterli aralık bırakılmalıdır.

6. Hasta fidelerin uzaklaştırılması

   • Enfekte fideler tespit edilip ortamdan çıkarılmalıdır.

7. Dengeli gübreleme

   • Fazla azot, fideleri yumuşatır ve hastalığa duyarlı hale getirir.

🔹 B. Kimyasal Mücadele

Çökerten hastalığına neden olan etmenlerin farklı olması nedeniyle karışık etkili toprak fungisitleri tercih edilir.

Önerilen etken maddeler:

💧 Uygulama şekli:

• Fideler dikilmeden önce toprak veya fide kökleri ilaçlı suya daldırılır.

• Fide yetiştirme ortamı ilaçlı su ile sulanabilir.

• Gerektiğinde toprak üstü uygulama yapılabilir.

🔹 C. Biyolojik Mücadele

Son yıllarda çevre dostu çözümler ön plana çıkmıştır:

➡️ Bu biyolojik ajanlar tohum kaplaması, fide daldırması veya toprak uygulaması şeklinde kullanılabilir.

🧭 4. Özet Tablo