Yaprak Kenarı Dürülmesi Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Yaprak Kenarı Dürülmesi Hastalığı (Curly Top), özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde şeker pancarı tarımının en önemli virüs kaynaklı tehditlerinden biridir.

🦠 Şeker Pancarında Yaprak Kenarı Dürülmesi (Curly Top): Etmeni, Belirtileri ve Mücadele Stratejileri

Şeker pancarı tarımında verim ve kaliteyi ciddi ölçüde düşüren Yaprak Kenarı Dürülmesi Hastalığı (Curly Top), virüs kaynaklı bir enfeksiyondur. Kimyasal yollarla doğrudan mücadelesi olmayan bu hastalık, yayılım şekli nedeniyle üreticilerin önleyici tedbirler almasını zorunlu kılmaktadır. Hastalığın erken tanısı ve vektör kontrolü, sağlıklı bir hasat için kritik öneme sahiptir.

1. Hastalığın Etmeni ve Taşıyıcısı (Vektör)

Yaprak Kenarı Dürülmesi Hastalığı, 'Pancar Kıvırcık Baş Virüsü' (Beet Curly Top Virus - BCTV) adı verilen bir virüsten kaynaklanır. Virüsün tek doğal taşıyıcısı, yani vektörü, bir böcek türüdür.

A. Virüs ve Bulaşma Yolu:

• Etmen: Beet Curly Top Virus (BCTV).

• Taşıyıcı (Vektör): Hastalık, genellikle cüce sikadlar olarak bilinen Pancar Yaprak Piresi (Circulifer tenellus) ile taşınır.

• Yayılım: Yaprak pireleri, virüsle enfekteli yabancı otlardan veya bitkilerden beslenirken virüsü alır ve sağlıklı pancar bitkilerine geçerek virüsü bulaştırır. Virüs, yaprak piresinin vücudunda yaşam boyu kalabilir.

B. Enfeksiyonu Tetikleyen Koşullar:

• Kurak ve Sıcak İklim: Virüsü taşıyan yaprak pirelerinin popülasyonu, kurak ve yarı kurak iklim koşullarında ve sıcaklığın arttığı dönemlerde hızla artar.

• Erken Enfeksiyon: Hastalık, bitkinin genç dönemlerinde ortaya çıkarsa, büyüme tamamen durur ve bitkiler genellikle ölür. Bu da en yüksek verim kaybına neden olur.

2. Yaprak Kenarı Dürülmesi Hastalığı Belirtileri

Hastalık belirtileri, enfeksiyondan birkaç gün sonra, genellikle en genç ve yeni çıkan yapraklarda görülmeye başlar ve bitkinin adını veren tipik kıvrılma şeklini alır.

A. Yapraklarda Görülen Tipik Belirtiler:

• Dürülme (Kıvrılma): En belirgin belirti; genç yaprakların kenarlarının tepe ucundan başlayarak içe ve yukarı doğru kıvrılmasıdır.

• Kalınlaşma ve Kırılganlık: Hastalıklı yapraklar normalden daha kalın, sert ve kırılgan bir yapı kazanır (hışır hışır ses çıkarır).

• Damar Belirtileri: Yaprakların özellikle alt yüzeyindeki damarlar önce şeffaflaşır (renk açılır), ardından belirgin bir şekilde kalınlaşır ve üzerinde iğnemsi çıkıntılar (memecikler/kabarcıklar) oluşur.

• Bodurlaşma: Büyüme yavaşlar veya tamamen durur, bitki bodur kalır. Yapraklar kümeli bir görünüm alır.

B. Kök ve Genel Bitki Gelişiminde:

• İletim Demeti Kararması: Enfekte olmuş bitkinin kökü enine kesildiğinde, iletim dokusunun (floem demetleri) karardığı görülür.

• Sakallanma (Hairy Root): Yan köklerin ölümü ve ardından yeni köklerin aşırı oluşumu nedeniyle köklerde sık ve yoğun bir sakallanma meydana gelir. Bu durum bazen Rhizomania hastalığıyla karıştırılabilir.

• Ölüm: Enfeksiyon, fide veya genç dönemde ortaya çıkarsa, bitkiler genellikle ölür.

3. Curly Top Hastalığı ile Mücadele Yöntemleri

Virüs kaynaklı bir hastalık olduğu için kimyasal mücadelesi yoktur. En etkili strateji, virüsü taşıyan vektörün (yaprak piresinin) kontrol altına alınması ve dayanıklı çeşitlerin kullanılmasıdır.

A. Vektör Kontrolü (Kimyasal ve Biyolojik):

1. Tohum İlaçlaması: En kritik ve etkili önlemdir. Tohumların ruhsatlı sistemik insektisitler ile ilaçlanması, genç bitkileri yaprak pirelerinin erken dönem saldırılarından korur.

2. Yeşil Aksam İlaçlaması: Vejetasyon süresince, yaprak piresi popülasyonu izlenmeli ve yoğunluk tehlikeli seviyelere ulaştığında uygun insektisitlerle mücadele edilmelidir.

B. Kültürel Önlemler (Koruyucu Tedbirler):

1. Dayanıklı/Toleranslı Çeşitler: Hastalığa karşı dayanıklı veya toleranslı olan şeker pancarı çeşitlerinin ekilmesi en güçlü savunma mekanizmasıdır.

2. Erken Ekim: Tohum çıkışının ve bitki gelişiminin hızlanması için uygun zamanda ekim yapılmalıdır. Bitkiler, yaprak pirelerinin yoğun göç döneminden önce dirençli bir büyüklüğe ulaşmalıdır.

3. Yabancı Ot Mücadelesi: Yaprak pirelerinin virüsü alıp çoğaldığı virüs konukçusu olan yabancı otlar (özellikle çöl bölgelerindeki yabancı otlar) tarlada ve tarla kenarlarında temizlenmelidir.

Curly Top Hastalığı, tarımsal tekniklerle önlenebilir bir hastalıktır. Çiftçilerin, özellikle kurak koşullarda tohum ilaçlamasına ve uygun çeşit seçimine özen göstermeleri, verim kaybını minimuma indirmek için temel gerekliliktir.