Phytophthora Kök Çürüklüğü Nedir?

Phytophthora Kök Çürüklüğü, tarım ve bahçecilikte en korkulan hastalıklardan biridir. Bu hastalık, mantar benzeri bir organizma olan ve'su kalıbı' olarak da bilinen oomisetler tarafından meydana getirilir.

🦠 Phytophthora Kök Çürüklüğü Nedir?

Hastalığa neden olan etmen, Phytophthora cinsine ait çeşitli türlerdir (örneğin P. cinnamomi, P. capsici, P. megasperma). Latince adı'bitki yıkıcısı' anlamına gelir ve bu ismi ne kadar yıkıcı olduğunu gösterir.

• Hastalık Etmeni: Phytophthora spp. (Oomiset/Su Kalıbı - Gerçek mantar değildir).

• Etkilediği Bitkiler: Konukçu yelpazesi çok geniştir: Meyve ağaçları (narenciye, avokado), sebzeler (biber, domates), süs bitkileri, tütün ve orman ağaçları.

• Yayılma: Etmen, toprakta yıllarca dayanıklı sporlar (oosporlar) halinde kalabilir. Su ve hareketli sporlar (zoosporlar) ile hızla yayılır.

💧 Hastalığın Gelişim Koşulları (En Kritik Faktör)

Phytophthora enfeksiyonu ve gelişimi, yüksek nem ve kötü drenaj ile doğrudan ilişkilidir.

• Aşırı Su: Hastalık, genellikle toprağın suya doygun olduğu ve uzun süre bu durumda kaldığı (kötü drenaj) yerlerde ortaya çıkar.

• Zoosporlar: Suya doymuş toprakta, oosporlardan çıkan zoosporlar yüzerek bitki köklerine ulaşır ve enfeksiyon başlatır.

• Sıcaklık: Hastalık çoğu türde ılık ve sıcak koşulları ($15-30^{\circ}\text{C}$) tercih eder, ancak türler arasında farklılık gösterebilir.

🔎 Belirtileri ve Zararları

Hastalık, bitkinin kök sistemini ve kök boğazı bölgesini çürüterek üst aksamda solgunluğa ve ölüme neden olur.

1. Kök ve Kök Boğazı Belirtileri

• Kök Çürümesi: Enfekte olmuş ince kökler kahverengi veya siyaha döner ve çürür. İlerleyen aşamada tüm kök sistemi çamurlu ve işlevsiz hale gelir.

• Kök Boğazı Çürümesi: Ağaçlarda veya kalın gövdeli bitkilerde, gövdenin toprakla birleştiği bölgede (kök boğazı) kabukta kahverengi veya siyah ıslak görünümlü bir lezyon oluşur.

• Odun Dokusu: Kabuk kaldırıldığında, çürüyen kısım kırmızı-kahverengi veya koyu kahverengi bir renk alır.

2. Toprak Üstü Belirtileri

• Ani Solgunluk: Köklerin su ve besin taşıma işlevini kaybetmesi nedeniyle, bitki yapraklarında ani bir sararma, solgunluk ve dökülme görülür.

• Bodurluk: Kronik enfeksiyonlarda bitkiler bodur kalır, zayıf gelişir ve verim düşer.

• Hızlı Ölüm: Ağır enfeksiyonlar ve uygun çevre koşulları altında (aşırı yağış veya sulama), bitki birkaç gün veya hafta içinde hızla kurur ve ölür. Bu, özellikle biber ve domates gibi sebzelerde fide sönmesi (damping-off) şeklinde de görülebilir.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

Phytophthora mücadelesinde temel prensip, toprakta su birikimini önlemek ve kimyasal koruma sağlamaktır.

1. Kültürel Önlemler (En Önemli Adım)

• İyi Drenaj: Hastalığın ana nedeni olan su birikimini önlemek için tarlada veya saksılarda iyi toprak drenajı sağlanmalıdır. Ağır, su tutan topraklar havalandırılmalı veya drenaj kanalları açılmalıdır.

• Toprak Seviyesi: Ağaçlarda gövde etrafında su birikmesini engellemek için kök boğazı bölgesi toprakla kapatılmamalıdır.

• Ekim/Dikim: Toprak enfekte ise, yüksek yastıklara dikim yapmak (yükseltilmiş yataklar) köklerin su ile temasını azaltır.

• Dayanıklı Anaç Kullanımı: Meyve ağaçlarında, hastalığa dayanıklı veya toleranslı anaçlar üzerine aşılı fidanlar kullanılmalıdır.

2. Kimyasal Mücadele

• Fungisitler: Phytophthora'ya karşı geliştirilmiş metalaxyl ve fosetyl-Al gibi sistemik etkili özel oomiset fungisitleri kullanılır.

• Uygulama Şekli: Fungisitler, genellikle topraktan (sulama suyu ile) veya yapraktan verilerek bitkinin savunma sistemini güçlendirmeyi ve enfeksiyonu durdurmayı hedefler. Kimyasal uygulamalar koruyucu olarak, yağışlı dönemlerden önce veya hastalık riski yüksekken yapılmalıdır.

3. Biyolojik Mücadele

• Toprağın biyolojik aktivitesini artırmak ve mantarla rekabet eden faydalı mikroorganizmaları (Trichoderma türleri) kullanmak, toprak sağlığını iyileştirerek hastalığın baskısını azaltabilir.