Rhizoctonia Kök Çürüklüğü Nedir?

Rhizoctonia Kök Çürüklüğü, tarımsal üretimde karşılaşılan, çok geniş bir konukçu yelpazesi bulunan ve özellikle genç fidelerde yıkıcı olabilen yaygın bir toprak kaynaklı mantar hastalığıdır.

🍄 Rhizoctonia Kök Çürüklüğü Nedir?

Bu hastalığa neden olan mantar, Rhizoctonia solani'dir. Hastalık, özellikle serin ve nemli koşullarda aktif olup, bitkilerin kök ve kök boğazı (gövde tabanı) bölgelerine saldırır.

• Hastalık Etmeni: Rhizoctonia solani (Fungal/Mantar).

• Etkilediği Bitkiler: Hemen hemen tüm kültür bitkilerini etkileyebilir; Patates (Kara Kabuk), pamuk, mısır, soya, fasulye, pancar, lahana ve birçok fide türü.

• Toprak Kaynaklı: Mantar, toprakta ve bitki artıklarında sklerot adı verilen küçük, sert, siyah, dayanıklı yapılar halinde yıllarca canlılığını koruyabilir.

🔎 Belirtileri ve Zararları

Hastalığın belirtileri, bitkinin yaşına ve enfeksiyonun yerine göre farklılık gösterir.

1. Fide ve Genç Bitkilerde

• Fide Yanıklığı (Çıkış Öncesi/Sonrası): Mantar, tohum çimlenmeden önce veya çimlendikten hemen sonra fideyi enfekte edebilir.

  • Çıkış Öncesi: Mantar tohumu öldürür ve fide toprak yüzeyine çıkamaz (verim kaybı).

  • Çıkış Sonrası: Mantar, fideyi toprağa yakın kök boğazı bölgesinde enfekte eder. Gövde tabanında kahverengi-kırmızımsı, çökmüş lezyonlar oluşur. Fide bu noktadan zayıflar, devrilir ve kurur (damping-off veya çökerten).

• Kök Boğazı Çürüklüğü: Bitki büyüdükçe, gövde tabanındaki bu lezyonlar koyulaşır ve gövdenin özsuyu taşıma yeteneği azalır.

2. Olgun Bitkilerde

• Kök Çürüklüğü: Köklerde koyu kahverengi yaralar ve çürümeler oluşur. Kök sistemi zayıflar, bu da bitkinin su ve besin alımını kısıtlayarak üst aksamda solgunluk ve sararmaya neden olur.

• Patateste Kara Kabuk: Patateste bu hastalık, Kara Kabuk (Black Scurf) olarak bilinir. Mantar, patates yumrusunun yüzeyinde siyah, sert, yapışık lekeler (sklerotlar) oluşturur. Bu sklerotlar sadece yüzeyseldir ve yumrunun yenilebilirliğini çok etkilemese de, tohumluk kalitesini ve pazarlama değerini düşürür.

🌡️ Hastalığın Gelişim Koşulları

Rhizoctonia solani'nin gelişimi için ideal koşullar şunlardır:

• Sıcaklık: $15-20^{\circ}\text{C}$ civarındaki serin toprak sıcaklıkları (erken ilkbahar ekimi).

• Nem: Yüksek toprak nemi ve aşırı sulama, mantarın aktifleşmesini ve yayılmasını teşvik eder.

• pH: Hafif asidik ve nötr toprakları tercih eder.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

Rhizoctonia Kök Çürüklüğü ile mücadele, topraktaki mantar miktarını azaltmaya ve genç fideleri korumaya odaklanır.

1. Kültürel Önlemler

• Ekim Nöbeti (Rotasyon): Mantarın toprakta birikmesini önlemek için konukçusu olmayan bitkilerle (örneğin tahıllar, buğday) uzun süreli (2-3 yıl) ekim nöbeti yapılmalıdır.

• Toprak İşleme: Toprağın iyi havalanmasını ve drenajını sağlamak için uygun toprak işleme yapılmalıdır. Sığ ekim, toprağın hızlı ısınmasını sağlayarak hastalığın gelişimini yavaşlatır.

• Hava ve Drenaj: Serada veya fide yatağında aşırı sulamadan kaçınılmalı ve iyi drenaj sağlanmalıdır.

• Enfekteli Atıkların İmhası: Hastalıklı bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı veya yakılmalıdır.

2. Kimyasal ve Biyolojik Mücadele

• Tohum İlaçlaması: En etkili ve yaygın mücadele yöntemi, ekimden önce tohumların uygun fungisitlerle ilaçlanmasıdır. Bu uygulama, çimlenmekte olan fideyi ilk enfeksiyon tehlikesine karşı korur.

• Toprak Uygulaması: Özellikle seracılıkta veya fide yetiştiriciliğinde, mantarın yoğun olduğu topraklara ekimden önce fungisit uygulaması yapılabilir.

• Biyolojik Kontrol: Trichoderma harzianum gibi mantarla rekabet eden veya onu parazitleyen faydalı mikroorganizmalar (biyolojik kontrol ajanları) kullanılarak topraktaki Rhizoctonia popülasyonu kontrol altına alınabilir.

Özet: Rhizoctonia, hızlı ve doğru teşhis gerektiren bir hastalıktır. Tohum ilaçlaması ve iyi toprak drenajı, fidelerinizi korumanın temel yollarıdır.