Zamklı Gövde Çürüklüğü (Gummosis)
"Zamklı gövde çürüklüğü" (İngilizcesiyle Gummosis), bitkilerde – özellikle meyve ağaçlarında (şeftali, kayısı, kiraz, erik gibi Prunus türleri) – görülen bir hastalık belirtisidir. Bu hastalık, ağacın gövdesinden veya dallarından zamk benzeri yapışkan bir maddenin (genellikle reçine) sızmasıyla kendini gösterir. Bu madde aslında bitkinin stres veya enfeksiyona karşı verdiği bir tepkidir.
Zamklı Gövde Çürüklüğü Nedenleri
-
Fungal enfeksiyonlar: En yaygın nedenlerden biridir. Özellikle Phytophthora ve Cytospora türü mantarlar.
-
Bakteriyel enfeksiyonlar: Bazı durumlarda bakteriler de benzer tepkilere neden olabilir.
-
Mekanik yaralanmalar: Budama hataları, tarım makineleri ile oluşan zararlar vs.
-
Don zararı: Özellikle ilkbaharda yaşanan geç donlar, kabuk dokusunda yaralanmalara yol açabilir.
-
Besin dengesizlikleri veya toprak problemleri
-
Aşırı sulama veya kötü drenaj
Belirtiler
-
Gövdede veya kalın dallarda zamk sızıntısı
-
Sızıntının olduğu bölgede kabuk altı dokuların çürümesi veya kararması
-
Gelişme geriliği, yaprak sararması, meyve veriminde düşüş
Mücadele Yöntemleri
-
Kültürel önlemler:
-
Ağaçları doğru şekilde budamak, yara yerlerini kapatmak
-
Drenajı iyi topraklar kullanmak
-
Aşırı sulamadan kaçınmak
-
Don riskine karşı önlemler almak
-
-
Kimyasal mücadele:
-
Mantar kaynaklıysa bakırlı fungisitler kullanılabilir.
-
Ancak önce patojenin ne olduğu net olarak belirlenmelidir (laboratuvar analizi önerilir).
-
-
Biyolojik ve organik yöntemler:
-
Faydalı mikroorganizmalarla (örneğin Trichoderma spp.) yapılan uygulamalar
-
Yara yerlerinin propolis veya doğal reçinelerle kapatılması
-
-
Hastalıklı dokunun temizlenmesi:
-
Zamklı ve çürümüş bölgeyi steril bir bıçakla temizlemek, ardından yara yeri dezenfekte edilip kapatılabilir.
-
Belirtiler ile Ayırt Etme
Aşağıdaki tabloda temel semptomlara göre olası nedenler özetlenmiştir:
| Belirti | Olası Neden | Altta Kalan Doku |
|---|---|---|
| Temiz, açık renkli reçine | Abiyotik hasar (don, mekanik, vb.) | Sağlıklı, açık renkli (krem‑rengi) |
| Koyu amber‑kahverengi reçine | Fungal (Leucostoma/Cytospora) | Kahverengine çürük (tan‑kahve) |
| Süt gibi ya da bulanık reçine | Bakteriyel canker | Çizgili, ölü doku |
| Frass (odunsu talaş) birlikteyse | Borer zararı | Doku zedeli, böcek izli |
İlk olarak, reçine rengini ve altındaki dokuyu kontrol etmek iyi bir başlangıçtır
Mücadele ve Önleme Önerileri
1. Kültürel ve Önleyici Önlemler
-
Budamaları kurak havalarda ve steril ekipmanlarla yapın. Yaraları geçirir kapatın veya uygun şartlarda iyileştirin
-
Toprak drenajını iyileştirin, aşırı su ve gübrelemeden kaçının
-
Gövde çevresinde makine darbelerinden kaçının ve çevreyi temiz tutun
-
Kışın gövdeyi güneş yanığına karşı beyaz badana veya gövde bandı ile korumak faydalı olabilir
2. Enfekte Doku Temizliği
-
Koyu amber reçine varsa, etrafındaki kabuğu ve çürük dokuyu steril bıçakla çıkarın. Sağlıklı dokuya kadar devam edin ve gerekiyorsa yara iyileştirici uygulayın
3. Kimyasal ve Biyolojik Mücadele
-
Fungal enfeksiyon söz konusuysa bakırlı fungisit veya Bordeaux karışımı gibi mantar önleyiciler kullanılabilir
-
Bakteriyel canker durumunda, etkilenen dalları budayıp imha etmek en etkili yöntemdir
4. Genel Sağlık Yönetimi
-
Ağaçların genel direncini artırmak için düzenli sulama, dengeli gübreleme, toprak işleme ve budama planına dikkat edilmelidir