Fusarium Başak Yanıklığı / Başak Çürüklüğü (Fusarium Head Blight)

Fusarium Başak Yanıklığı / Başak Çürüklüğü (Fusarium Head Blight - FHB)

(Ayrıca bazı kaynaklarda "Fusarium başak uyuzu" da denir – özellikle buğday, arpa gibi tahıllarda görülür.)

 

🦠 Etmen (Patojen):

• Fusarium graminearum (en yaygın ve toksin üreten tür)

• Ayrıca: Fusarium culmorum, Fusarium avenaceum, Fusarium poae vb.

 

🌾 Konukçular (Hangi bitkilerde görülür?):

• Buğday

• Arpa

• Çavdar

• Tritikale

• Mısır (aynı Fusarium türleri mısırda da farklı belirtiler yapabilir)

 

🧬 Hastalık Üçgeni ile Değerlendirme:

Şart	Açıklama
✔️ Duyarlı Bitki	Özellikle çiçeklenme dönemindeki buğday ve arpa
✔️ Patojen	Fusarium graminearum ve diğer Fusarium türleri
✔️ Elverişli Çevre	Çiçeklenme döneminde yağışlı, sıcak ve nemli hava (20–30°C, %90+ nem)

🔚 Sonuç: Başaklarda renk değişimi, çürüme ve dane veriminde düşüş görülür.

 

🔍 Belirtiler:

🌾 Başaklarda:

• Başakların bir kısmı veya tamamı beyaz-gri renge döner (erken kuruma)

• Sağlıklı başaklara göre daha solgun ve hafif kalır

• Zamanla başaklar üzerinde pembe-kırmızımsı spor kütleleri görülebilir (fungus sporları)

 

🌾 Danede:

• Daneler küçük, buruşuk ve açık renkli olur

• Dane yüzeyinde beyazımsı veya pembemsi mantar tabakası görülebilir

 

☠️ Mikotoksin Riski:

• Fusarium türleri DON (deoksinivalenol) gibi mikotoksinler üretir

• Bu toksinler insan ve hayvan sağlığı için tehlikelidir (yemlik tahıllarda sorun yaratır)

 

🧯 Mücadele Yöntemleri:

1. Kültürel Önlemler

• Hastalıklı sap ve artıklar tarlada bırakılmamalı (Fusarium toprakta kalabilir)

• Münavebe (rotasyon): Buğday ve arpa, mısır gibi Fusarium'un sevdiği bitkilerle peş peşe ekilmemeli

• İyi havalanan tarlalar tercih edilmeli

• Zamanında hasat yapılmalı

 

2. Kimyasal Mücadele

• Çiçeklenme döneminde uygun sistemik fungisitler uygulanabilir

  • Etkin maddeler: Tebuconazole, Prothioconazole, Metconazole

• Ancak tek başına ilaçlama yeterli olmayabilir → kültürel önlemlerle birlikte düşünülmeli

 

3. Dayanıklı Çeşitler

• Fusarium'a toleranslı buğday ve arpa çeşitleri tercih edilmeli (tam dirençli yoktur, ama bazıları daha az etkilenir)

 

📉 Zarar ve Sonuçlar:

Etki	Açıklama
🌾 Verim Kaybı	Dane sayısı ve kalitesi düşer
💰 Ekonomik Kayıp	Alım merkezleri mikotoksinli tahılları reddedebilir
☠️ Sağlık Riski	Mikotoksinler gıda güvenliği açısından tehlikelidir

 

✅ Özet Tablo:

Unsur	Bilgi
🎯 Etmen	Fusarium graminearum ve diğer Fusarium türleri
📍 Belirti	Erken kuruyan başaklar, pembemsi sporlar
🕒 Riskli Dönem	Çiçeklenme zamanı, nemli ve sıcak hava
🛡️ Korunma	Kültürel önlem + ilaçlama + dayanıklı çeşit

🌾 Fusarium Başak Yanıklığı / Uyuzu – Görsel Tablo

🧩 Başlık	📝 Bilgi
Hastalık Adı	Fusarium Başak Yanıklığı (Başak Uyuzu / Fusarium Head Blight - FHB)
Etmen (Patojen)	Fusarium graminearum, F. Culmorum, F. Avenaceum, F. Poae
Konukçular	Buğday 🌾, Arpa 🌾, Çavdar, Tritikale, Mısır 🌽
Görülme Zamanı	Özellikle çiçeklenme dönemi (sıcak + nemli hava koşullarında)
Belirtiler	- Başaklarda erken solma, beyazlaşma - Pembe spor kütleleri - Buruşuk, açık renkli daneler
Mikotoksin Riski	✔️ DON (Deoksinivalenol) ve diğer toksinler → insan ve hayvan sağlığına zararlı
Elverişli Çevre	- 20–30°C sıcaklık - %90 üzeri nem - Yağışlı çiçeklenme dönemi
Mücadele – Kültürel	- Ürün rotasyonu - Anız yakımı yerine sap parçalama - Erken hasat
Mücadele – Kimyasal	- Çiçeklenme döneminde fungisit (Tebuconazole, Prothioconazole)
Mücadele – Genetik	- Toleranslı buğday ve arpa çeşitleri (tam direnç yoktur)
Zararları	- Verim ve kalite kaybı - Mikotoksin nedeniyle ekonomik zarar - Tohumluk kalitesi düşer