Ayçiçeğinde Verticillium Solgunluğu Hastalığı Belirtileri Ve Nedenleri

Ayçiçeğinde Verticillium Solgunluğu Hastalığı

Dünya da çok yaygın olarak görülen ve zararlı olan hastalıklar zincirinin önemli halkasını Verticillium solgunlukları oluşturur. Pek çok bitki etmenin konukçuları arasındadır. Otsu bir yıllık konukçularda hastalığın tipik belirtisi önce sadece öğle saatlerinde fark edilebilen ve sonra belirginsizleşen solgunluk şeklinde başlar. Önceleri sadece günün belli saatlerinde solan bitkilerde daha sonra dönüşümsüz ve kesin bir solma ortaya çıkar. Solgunluk genellikle bitkinin alt kısımlarından uçlara doğru gelişir ve yaprakların kenar kısımlarıyla damar aralarında önce sararma, sonra kavrulma belirtisi görülür. Hasta bitkilerin yaprakları vaktinden önce dökülür ve zaman içinde bitkiler tamamen yapraksız kalır. Bitkilerde bodurlaşmada ortaya çıkar. Hastalığın tanımında önemli olan özel belirtilerden biri de gövdeden yapılan enine ve çapraz kesitlerde iletim demetlerinin bulunduğu kısmın genellikle noktalar halinde renk değişikliği göstermesidir

Nasıl bir hastalıktır?

Genellikle ayçiçeği bitkisi yaprak kenar kısımlarına yakın yerlerinde, yaprak ara damarları boyunca göze çarpan sarı lekeler, ayçiçeği Verticillium solgunluk hastalığının tipik simptomlarıdır. Sarı lekeler, önce bitkinin alt tarafındaki yapraklarda başlar, zamanla yukarı yaprakları da kapsar. Bu lekeler ve simptomlar, genellikle bitkinin çiçek açma dönemine kadar olan safhalarında görülmezler. Simptomlar, genellikle çiçeklenmeye yakın veya çiçeklenme döneminde görülürler. Enfeksiyon sonucu, yaprağın tamamı kahverengiye dönüşebilir, solar ve kurur. Hastalığın yoğun olduğu bitkilerde boy kısalması, cüceleşme, çiçek tablalarında küçülme ve kök sisteminde tahribat görülür. Bu hastalık, esas ayçiçeği üretim merkezleri olan birçok ülkede görülür. Arjantin, Meksika, Rusya daha sonra Fransa, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri'nde, Kuzey Dakota, Minnesota ve Kaliforniya'da yaygındır. Hastalığın verdiği ekonomik kayıplar oldukça büyüktür.

Bitkilerde Verticillium solgunluğundan sorumlu olan iki etmen vardır. Bunlardan V. albo-atrum sadece ılıman kuşakta etkinken, V. dahliae hem tropik hemde subtropik iklim kuşaklarında etkindir. Ayçiçeğinde de Verticillium solgunluğundan sorumlu etmen V. dahliae'dır.

Verticillium hifleri toprakta bulunur ve gerek sağlam kök ve kökçüklerden, gerek yeni kök oluşumu sırasında henüz çok duyarlı olan noktalardan, gerekse köklerde nematodların ve tarım aletlerinin açtığı yaralardan penetrasyon yapar. Etmen epidermis, korteks ve endodermiste inter ve intrasellüler olarak ilerleyip ksileme ulaşır. İletim demetlerine ulaşan fungus transprasyonun etkisiyle aşağıdan yukarıya doğru hareket etme şansını bulur. Bu arada ksilem içinde konidium oluşumu ve onlarında özsu ile taşınması söz konusudur. Solgunluk mekanizması iletim demetlerinde bulunan etmenin fiziksel olarak su akımını engellemesinden başka, tyllosis oluşumu ve iletim borularında reçinemsi maddelerin birikmesine bağlanabilir. İletim demetlerinin bulunduğu kısımlardaki renk değişikliğinin nedeni ise fenolik maddelerin oksidasyonu ve polimerizasyonu sonunda melanin oluşumu ve birikmesidir.

Verticillium solgunluğu tek yaşam çemberi olan hastalıklardandır. Çünkü hastalıklı bitkide meydana gelen inokulum o yıl hastalığın yeni enfeksiyonlarla yayılmasında etkili değildir. O yıl hastalanan bitki artıklarında oluşan mikrosklerotlar kötü çevre koşullarına çok iyi dayanırlar ve ertesi yıllar için tehlike oluştururlar. Sklerotların 12-14 yıl canlı kalabildiği anlaşılmıştır. Patojen sulama sularıyla, hastalıklı bitki artıklarıyla ve çeşitli tarım aletleri vs. ile bulaşık toprağın nakliyle yayılır. Etmenin ayçiçeğinde tohumla taşındığı rapor edilmiştir.

Fungusun toprakta uzun süre canlılığını korumasında V.dahliae'nın mikrosklerotları, V. albo- atrum'un ise dayanıklı istirahat miselleri rol oynar. Hastalık hafif yapılı, kumlu bünyeli topraklarda çok daha hızlı yayılır. Ağır yapılı topraklarda önemli bir problem oluşturmaz.

Mücadele

Kültürel Mücadele

• Temiz tohumluk kullanılmalı,

• Konukçusu olmayan bitkilerle ekim nöbeti yapılmalı,

• Nematod ve yabancı ot mücadelesi yapılmalı,

• Hastalıklı bitki artıkları yok edilmeli,

• Azotlu gübreleme dengeli yapılmalı ve mümkünse azot kaynağı olarak Üre tercih edilmeli,

• Dayanıklı çeşitler tercih edilmeli,

• Kolza ve hardal gibi bitkilerle biofümigasyon uygulaması yapılmalı,

• Yeterli sıcaklık derecesine ulaşıldığı durumda, toprak solarizasyonu bu hastalığa karşı etkili olmaktadır.

Kimyasal Mücadele

İlaçlı savaşımla engellenemeyen bir hastalıktır. Deneysel olarak bazı fungisitler hastalığa karşı denenmiştir. Ancak başarılı olmamışlardır