Yaprak Galeri Sineği Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri
Yaprak Galeri Sinekleri (Agromyzidae). Bu sineklerin larvaları, genellikle sebzelerin ve süs bitkilerinin yapraklarında ince, yılanvari galeriler açarak büyük zararlara neden olur. Sera ve açık alan yetiştiriciliğinde önemli ekonomik kayıplara yol açarlar. İşte bahsettiğiniz önemli türlerin genel özellikleri, zararları ve mücadele yöntemleri:
🐛 Yaprak Galeri Sinekleri (Liriomyza spp. ve Phytomyza spp.)
Yaprak Galeri Sinekleri, Diptera (İki Kanatlılar) takımına ait olup, asıl zararı larvaları (kurtçukları) verir. Larvalar, yaprak dokusu içinde beslenir ve galeriler açar.
1. Önemli Türler ve Özellikleri
| Tür | Konukçuları | Zarar Şekli ve Notlar |
| Amerikan Galeri Sineği (Liriomyza trifolii) | Çok geniş bir konukçu yelpazesi: Domates, biber, patlıcan, fasulye, karanfil, krizantem, pamuk. | En tehlikeli türlerden biridir. Larvalar, yaprakta yılanvari, düzensiz galeriler açar. |
| Serpantin Galeri Sineği (Liriomyza huidobrensis) | Patates, fasulye, bezelye, ıspanak, domates, kereviz ve süs bitkileri. | Geniş galeriler açar. Soğuk bölgelerde dahi varlığını sürdürebilir. |
| Domates Galeri Sineği (Liriomyza bryoniae) | Domates (esas konukçu), hıyar, patlıcan ve bazı süs bitkileri. | Galerileri genellikle daha dar ve kısa yollar şeklindedir. |
| Enginar Galeri Sineği (Phytomyza horticola) | Enginar (esas), ıspanak, marul ve çok sayıda yabancı ot. | Galeriler, genellikle daha geniş ve beyazımsı lekeler şeklindedir. Tarla bitkilerinde de görülür. |
2. Genel Tanım ve Yaşayış
-
Ergin (Sinek): Çok küçük (1.5-2 mm), genellikle sarı-siyah renkte sineklerdir. Dişiler, yumurtalarını bırakmak için yaprak yüzeyinde beslenme ve yumurtlama delikleri açar.
-
Yumurta: Yumurtalar yaprak dokusu içine tek tek bırakılır.
-
Larva (Zarar Veren Dönem): Beyazımsı veya sarımsı renkte, bacaksız kurtçuklardır. Yaprakların üst ve alt zarları arasında beslenirler. Bu dönem, asıl zararın oluştuğu dönemdir.
-
Pupa: Larvalar olgunlaştıktan sonra galeriden çıkarak toprağa düşer ve toprağın hemen alt yüzeyinde pupa olurlar. Bazı türler ise pupayı galerinin içinde oluşturur.
-
Döl Sayısı: Sera koşullarında yıl boyunca üreyebilirler. Sıcaklığa bağlı olarak yılda 10-15 döl verebilirler, bu da çok hızlı çoğalmalarına neden olur.
3. Zarar Şekilleri
Galeri sineklerinin neden olduğu zarar, hem doğrudan hem de dolaylı olarak verimi etkiler:
-
Yaprak Hasarı (Doğrudan Zarar):
-
Larva Galerileri: Larvaların beslenerek açtığı beyazımsı, yılanvari veya düzensiz galeriler, yaprağın büyük bir kısmının işlevsiz kalmasına neden olur.
-
Fotosentez Kaybı: Yaprak dokusu tahrip olduğu için fotosentez alanı ciddi oranda azalır. Bu durum, bitkinin zayıflamasına, meyve tutumunun azalmasına ve ürün kalitesinin düşmesine yol açar.
-
Erken Yaprak Dökümü: Yoğun zarar gören yapraklar erken dökülür, özellikle domates gibi bitkilerde meyvelerin güneş yanığı riskini artırır.
-
-
Yetişkin Hasarı (Dolaylı Zarar):
-
Beslenme ve Yumurtlama Delikleri: Dişi sinekler, yaprak yüzeyinde açtıkları deliklerle de beslenir. Bu delikler, bitkinin su kaybetmesine neden olur ve mantar/bakteri enfeksiyonları için giriş kapısı oluşturabilir.
-
4. Mücadele Yöntemleri
Galeri sinekleri ile mücadele, seracılıkta özellikle dikkat gerektirir ve entegre yöntemler kullanılmalıdır.
A. Biyolojik Mücadele (En Etkilisi)
Galeri sineklerinin birçok doğal düşmanı bulunur ve biyolojik mücadele, seracılıkta en sürdürülebilir yöntemdir.
-
Parazitoitler (Asalak Arılar): Diglyphus isaea, Dacnusa sibirica ve Opius pallipes gibi türler, galeri sineği larvalarını başarıyla parazitleyen ve mücadelede en çok kullanılan biyolojik ajanlardır.
-
Uygulama: Bu faydalı böcekler, seralarda zararlı popülasyonunu baskılamak için serbest bırakılır.
B. Kültürel ve Fiziksel Önlemler
-
Temizlik: Zararlı ile bulaşık yapraklar ve bitki artıkları tarladan/seradan düzenli olarak uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.
-
Fide Kontrolü: Tarlaya/seraya dikilecek fideler, bulaşık olmadığından emin olmak için dikkatle kontrol edilmelidir.
-
Tuzaklar: Ergin sinekleri yakalamak ve popülasyon takibi yapmak için sarı yapışkan tuzaklar (genellikle $5-10 \text{ adet}/100 \text{ m}^2$) kullanılır.
-
Hava Perdesi/Tül: Seraların havalandırma açıklıkları, ergin sineklerin girişini engellemek için ince delikli tüllerle kapatılmalıdır.
C. Kimyasal Mücadele
Kimyasal mücadele, zorunlu kalındığında ve biyolojik ajanlara zarar vermeyen seçici ilaçlarla yapılmalıdır.
-
Zamanlama: İlaçlama, ergin popülasyonunun arttığı veya yaprakta yeni genç galerilerin (larvanın galeriyi açmaya yeni başladığı) görüldüğü döneme denk getirilmelidir.
-
Doz ve İlaç Seçimi: Galeri sinekleri, hızla ilaçlara karşı direnç geliştirme eğilimindedir. Bu nedenle, aynı etki mekanizmasına sahip ilaçlar arka arkaya kullanılmamalıdır (Rotasyon). Biyolojik mücadele programı uygulanan seralarda mutlaka faydalılara zarar vermeyen seçici ilaçlar kullanılmalıdır.
-
Uygulama: İlaçlamada, yaprağın alt yüzeyinin iyi kaplanmasına dikkat edilmelidir.
❓ Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Yaprak Galeri Sineklerinin asıl zararı hangi aşamada olur?
Asıl zarar, larva (kurtçuk) aşamasında olur. Larvalar, yaprağın üst ve alt zarları arasında beslenerek fotosentez alanını yok eden, beyazımsı, yılanvari veya düzensiz galeriler açar.
2. Galeri sineği larvaları açtığı galeri ile nasıl ayırt edilir?
Galeri sineklerinin açtığı galeriler genellikle yılanvari, ince ve beyazımsı yollar şeklindedir. Bu galeriler, yaprak Galeri Güvelerinin (Lepidoptera) açtığı leke veya oval, şişkin galerilerden farklıdır.
3. Galeri sinekleri ile mücadelede neden biyolojik yöntem tercih edilmelidir?
Galeri sinekleri hızla ilaçlara karşı direnç geliştirir. Ayrıca, biyolojik mücadelede kullanılan Diglyphus isaea gibi asalak arılar, galeri içindeki larvaları parazitleyerek popülasyonu etkili bir şekilde baskı altında tutar ve kimyasal direnç sorununu ortadan kaldırır.
4. Seralarda sarı yapışkan tuzaklar ne amaçla kullanılır?
Sarı yapışkan tuzaklar, hem ergin sinekleri yakalamak (doğrudan popülasyon azaltma) hem de zararlı popülasyonunun yoğunluğunu ve seyrini takip ederek ilaçlama/biyolojik ajan bırakma zamanını belirlemek için kullanılır.
5. Kimyasal mücadelede başarılı olmak için nelere dikkat edilmelidir?
Başarı için üç ana faktör önemlidir: 1) İlaçların etki mekanizması rotasyonu yapılmalıdır (direnci önlemek için). 2) İlaçlama, larvaların galeriyi yeni açmaya başladığı genç galeri dönemine denk getirilmelidir. 3) Biyolojik mücadele ajanlarına zarar vermeyen seçici insektisitler tercih edilmelidir.
