Yonca Hortumlu Böceği Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

Müşterek bir isim olan Yonca Hortumlu Böceği için bilimsel adlandırmada Hypera postica (Gyllenhal, 1813) adı daha yaygın kullanılmaktadır, ancak belirttiğiniz Hypera variabilis (Herbst, 1795) adı da eski kaynaklarda yer almaktadır ve zararlının yaygın türlerinden biridir. Her iki tür de aynı zarara neden olduğu için, genel olarak Hypera postica odaklı yaygın bilgi esas alınmıştır. İşte'Yem Bitkilerinin Kraliçesi' olarak anılan yoncada büyük ekonomik kayıplara neden olan Yonca Hortumlu Böceği hakkında detaylı bilgiler:

🌾 Yonca Hortumlu Böceği (Hypera postica / H. variabilis)

Yonca Hortumlu Böceği, Coleptera (Kınkanatlılar) takımının Curculionidae (Hortumlu Böcekler) ailesine ait olup, özellikle larva döneminde yoncaya büyük zarar verir.

Yonca Hortumlu Böceği

1. Tanımı ve Yaşayışı

Aşama	Özellikler
Ergin	5-6 mm uzunluğunda, kahverengiden griye kadar değişen renklerdedir. Vücudu ince, gri veya kahverengi pullarla kaplıdır ve belirgin bir hortumu (proboscis) vardır.
Kışlama	Kışı genellikle ergin dönemde, yonca tarlalarında veya kenarlarında, bitki artıkları ve toprak çatlakları arasında geçirir.
Aktivasyon	Mart ayının ikinci yarısından itibaren erginler tarlada görülmeye başlar, beslenir, çiftleşir ve yumurtlamaya başlar.
Yumurta	Dişi, yumurtalarını yoncanın sapları içine bırakır. İlk başta limon sarısı olan yumurtalar açılmaya yakın koyulaşır.
Larva (Zarar Veren Dönem)	Yeşil renkli ve bacaksızdır. Baş kısmı siyahtır. En belirgin özelliği, sırtında boydan boya uzanan beyaz bir çizgi bulunmasıdır. Olgun larva 7-10 mm uzunluğundadır.
Döl Sayısı	Türkiye koşullarında genellikle yılda 1 döl verir.
Konukçuları	Yonca (ana konukçu), fiğ, tırfıl, burçak ve üçgül gibi yem bitkileri.

2. Zarar Şekilleri

Yonca Hortumlu Böceği'nin asıl ekonomik zararı larva döneminde gerçekleşir ve genellikle ilk biçime kadar olan dönemde yoğunlaşır.

Yaprak Zararı:
- İlk dönem larvalar (küçük yavrular) sürgün uçları ve yaprak koltukları arasında beslenirler.
- Son dönem larvalar (büyük yavrular) ise yaprakları dıştan kemirerek yerler.
- Beslenme sonucu yaprağın sadece orta ve yan damarları kalır. Zarar daima bitkinin üst kısmından başlar ve aşağı doğru ilerler.
Verim Kaybı:
- Yoğun larva populasyonunda, zarar gören yaprakların kuruması sonucu tarla uzaktan boz, gümüşi veya paslı bir görünüm kazanır.
- Larva zararı, yoncanın hem birinci biçim verimini hem de kalitesini ciddi oranda düşürür.
Ekonomik Önem:
- Sulama imkanı kısıtlı ve az biçim yapılan yonca tarlalarında zararı çok daha büyük ekonomik önem taşır.

3. Mücadele Yöntemleri

Yonca Hortumlu Böceği ile mücadelede kültürel ve biyolojik yöntemlere ağırlık verilmeli, kimyasal mücadele ise ekonomik zarar eşiğine ulaşıldığında yapılmalıdır.

A. Kültürel Önlemler

Sık ve Kuvvetli Yetiştirme: Yoncanın kuvvetli ve sık yetiştirilmesi, güneş ışığının toprağa ulaşmasını zorlaştırır. Bu durum, yumurta ve larva gelişimini yavaşlatarak zararlı baskısını düşürür.
Erken Biçim: En etkili kültürel yöntemlerden biri, yoncanın normal biçim zamanından 10-15 gün önce biçilmesi ve hemen tarladan kaldırılmasıdır. Böylece, larvalar beslenecek konukçu bulamaz ve tarlada aç kalıp ölür.
Sulama Yönetimi: Biçimden yaklaşık bir hafta önce sulama yapılması, tarla sıcaklığını düşürür ve larva gelişimini yavaşlatır, pupa oluşumunu geciktirir.
Otlatma: Bazı yörelerde (özellikle erken ilkbaharda) koyun otlatılması, yumurta ve larvaların yok edilmesine yardımcı olabilir.

B. Biyolojik Mücadele

Yonca Hortumlu Böceği'nin doğal düşmanları arasında parazitoitler (Bathyplectes türleri) ve predatörler (avcı böcekler) bulunur. Kimyasal uygulamalardan kaçınılarak bu doğal dengenin korunması, zararlının popülasyonunu uzun vadede baskılamaya yardımcı olur.

C. Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadeleye, kültürel önlemlerin yetersiz kaldığı durumlarda ve ekonomik zarar eşiği aşıldığında başvurulmalıdır.

Zarar Eşiği: İlaçlama zamanı, ilk biçimden 10-20 gün önce, metrekarede ($\text{m}^2$) 25 adet larva veya ergin bulunduğunda mücadeleye başlanması önerilir.
Bitki Boyu: Bu dönemde yonca bitkileri genellikle 15-30 cm boyundadır.
Uygulama: İlaçlamanın, bitkinin her tarafını homojen bir şekilde kaplayacak şekilde yapılması önemlidir. Kullanılacak ilaçlar ve dozajlar için yerel Tarım ve Orman Müdürlüklerinin güncel tavsiyelerine uyulmalıdır.

❓ Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Yonca Hortumlu Böceği'nin yoncaya en büyük zararı hangi dönemde olur?

En büyük ekonomik zarar, böceğin larva döneminde ve özellikle birinci biçime kadar olan periyotta görülür. Larvalar, yonca yapraklarını kemirerek tarlanın gümüşi-boz bir görünüm almasına neden olur.

2. Larva (Yavru) nasıl tanınır?

Larva yeşil renklidir, bacaksızdır, başı siyahtır ve en karakteristik özelliği sırtında boydan boya uzanan beyaz bir çizginin bulunmasıdır.

3. Yonca Hortumlu Böceği ile mücadelede en etkili kültürel yöntem nedir?

En etkili kültürel yöntem, yoncanın normal biçim zamanından 10-15 gün önce erken biçilmesi ve biçilen yoncanın hemen tarladan kaldırılmasıdır. Bu, aç kalan larvaların beslenecek yonca bulamayıp ölmesini sağlar.

4. Kimyasal mücadeleye ne zaman başlanmalıdır?

Kimyasal mücadeleye, genellikle ilk biçimden 10-20 gün önce, tarla kontrollerinde metrekarede ($\text{m}^2$) 25 adet larva veya ergin tespit edildiğinde başlanması gerekir.