Soğan Sürmesi Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

Soğan Sürmesi Hastalığı, soğan ve diğer Allium türleri için özellikle fide döneminde büyük tehlike arz eden, toprak ve tohum kaynaklı önemli bir fungal hastalıktır.

İşte Soğan Sürmesi Hastalığı'nın (Urocystis cepulae) belirtileri, nedenleri ve etkili mücadele yöntemleri;

🧅 Soğan Sürmesi Hastalığı (Onion Smut): Toprak ve Tohum Kaynaklı Tehdit, Belirtiler ve Kesin Mücadele

Soğan Sürmesi Hastalığı, soğangiller familyasından Allium türlerini (soğan, pırasa, bazen sarımsak) enfekte eden ve özellikle fide döneminde bitki ölümlerine yol açarak ciddi verim kayıpları oluşturan bir mantar hastalığıdır. Bu hastalık, Türkiye'de soğan yetiştiriciliği yapılan bölgelerde dikkat edilmesi gereken en önemli fungal sorunlardan biridir.

1. Hastalığın Etmeni ve Gelişim Koşulları

Soğan Sürmesi Hastalığı'nın etmeni Urocystis cepulae adı verilen bir bazidiyomiset mantarıdır.

A. Hastalık Kaynakları (Nedenleri):

• Toprak Kaynaklı Bulaşma: Mantar, enfekteli bitki artıkları üzerinde ve toprakta kalın çeperli klamidosporlar (dinlenme sporları) halinde 15 yıla kadar canlı kalabilir. Bu sporlar, tohum çimlenirken fideleri enfekte eder. Bu, hastalığın birincil ve en kalıcı kaynağıdır.

• Tohum Yüzeyi Bulaşması: Nadiren de olsa, sporlar tohum yüzeyine yapışarak yeni ekim alanlarına taşınabilir.

• Hassas Dönem: Soğan bitkisi, enfeksiyona karşı yalnızca ilk yaprağın çıktığı fide döneminde hassastır. Fide bu dönemi atlatırsa genellikle korunmuş olur.

B. Enfeksiyonu Destekleyen Koşullar:

• Sıcaklık: Hastalık, genellikle soğuk ve nemli toprak koşullarını sever. Optimal enfeksiyon sıcaklığı $13^\circ\text{C}$ ile $22^\circ\text{C}$ arasındadır.

• Ekim Zamanı: Soğuk toprağa yapılan erken ilkbahar ekimleri, fidelerin yavaş büyümesine neden olduğu için enfeksiyon riskini artırır.

2. Soğan Sürmesi Hastalığı Belirtileri

Hastalık belirtileri genellikle fide döneminde ve genç bitkilerde görülür. Hastalık, bitkinin toprak üstü kısımlarında ve soğan pullarında kendini gösterir.

A. Fide Döneminde Belirtiler (En Kritik Dönem):

• Siyah Lekeler/Çizgiler: Hastalığın ilk belirtileri, çimlenmeden hemen sonra çıkan ilk yaprak (kotiledon) üzerinde veya sonraki genç yapraklarda fark edilir. Bu kısımlarda gri, kabarık, uzunlamasına çizgiler oluşur.

• Siyah Toz: Sürme (Smut): Bu çizgiler zamanla yırtılır ve içerisindeki mantar sporları havaya karışır. Açığa çıkan sporlar siyah, isli bir toz görünümündedir. Bu'sürme' görünümü, hastalığa adını verir.

• Fide Ölümü: Şiddetli enfeksiyonlarda, fideler toprak yüzeyine çıkarken veya çıktıktan hemen sonra siyah-kahverengi renkte çökerek ölürler. Bu durum, tarlada boşlukların oluşmasına neden olur.

B. Olgun Bitki ve Soğan Başında:

• Bodurlaşma: Enfeksiyonu atlatabilen bitkilerde bodurlaşma ve zayıf gelişim görülür.

• Pul Yapraklarında Sürme: Soğan başı (pul yaprakları) üzerinde de siyah sürme kitleleri oluşabilir. Bu, soğanın pazar değerini tamamen düşürür.

• Sekonder Enfeksiyonlar: Zayıflayan bitkiler, diğer çürüklük etmenlerine karşı daha hassas hale gelir.

3. Soğan Sürmesi ile Mücadele Yöntemleri

Soğan Sürmesi mantarının toprakta çok uzun süre kalabilme yeteneği nedeniyle, mücadelede tohum ilaçlaması ve kültürel önlemler zorunludur.

A. Kimyasal Mücadele (Zorunlu Adım):

1. Tohum İlaçlaması: Soğan Sürmesi'ne karşı en etkili ve en kritik mücadele yöntemi, ekimden önce tohumların ruhsatlı sistemik fungisitlerle ilaçlanmasıdır. Tohum ilaçlaması, fideleri çimlenme ve ilk yaprağın çıktığı kritik hassas dönemde toprak kaynaklı sporlara karşı korur.

2. Toprak Fumigasyonu: Çok ağır bulaşık ve değerli arazilerde, ekimden önce toprak fumigasyonu gibi pahalı yöntemler son çare olarak düşünülebilir.

B. Kültürel Önlemler (Koruyucu Tedbirler):

1. Ekim Nöbeti (Münavebe): Bulaşık tarlalarda soğan ekiminden en az 3-4 yıl süreyle vazgeçilmeli ve bu süre zarfında Allium familyasına ait olmayan (buğday, mısır, patates gibi) ürünler ekilmelidir.

2. Sağlıklı Fide Kullanımı: Bulaşık topraklarda ekimden kaçınılmalı veya sağlıklı fideliklerde yetiştirilmiş transplant fideler kullanılmalıdır. Transplant fideler, hassas dönemi fidelikte atlattığı için genellikle tarlada hastalığa dirençli hale gelir.

3. Temizlik: Bulaşık bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

4. Uygun Ekim Zamanı: Toprak sıcaklığı 22C üzerine çıktığında enfeksiyon riski azaldığından, soğan ekimi için uygun sıcaklık ve nem koşulları beklenmelidir.

5. Derin Sürüm: Dinlenme sporlarını yüzeyden uzaklaştırmak için derin toprak işleme yapılabilir.

Özetle, Soğan Sürmesi Hastalığı ile mücadelede başarı, tohum ilaçlamasının eksiksiz yapılmasına ve uzun süreli ekim nöbetine bağlıdır.