Sitospora Kanseri Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

Sitospora Kanseri Hastalığı, sert çekirdekli meyve ağaçları ve diğer odunsu bitkiler için Bakteriyel Kanser kadar önemli, hatta bazı koşullarda daha yıkıcı olabilen fungal (mantar) bir hastalıktır.

🌳 Sitospora Kanseri (Cytospora Canker): Meyve Ağaçlarında Kurumaların Sebebi, Belirtileri ve Kesin Mücadele Yöntemleri

Sitospora Kanseri, genellikle Leucostoma ve Cytospora cinsine ait mantar türlerinin (Leucostoma cincta ve Leucostoma persoonii gibi) neden olduğu, meyve ve orman ağaçlarının dallarında ve gövdesinde kanser yaraları oluşturarak geriye doğru kurumalara yol açan ciddi bir hastalıktır. Bu hastalık, özellikle ağacın stres altında olduğu dönemlerde, büyük verim ve ağaç kaybına neden olabilir.

1. Hastalığın Etmeni ve Gelişim Koşulları

Sitospora kanseri, genellikle zayıflık paraziti (yara paraziti) olarak kabul edilir. Yani, sağlıklı ve güçlü ağaçlar yerine, çeşitli nedenlerle zayıflamış veya yaralanmış ağaçlara saldırır.

A. Hastalık Kaynakları (Nedenleri):

• Etmen: Leucostoma spp. (Eşeysiz formu: Cytospora spp.)

• Yara Parazitliği: Mantar, ağaca ancak bir açık yara (giriş kapısı) bulabilirse bulaşabilir. Başlıca giriş yolları şunlardır:

  • Budama Yaraları: Özellikle kış veya erken ilkbaharda yapılan budamalar.

  • Kış Donları: Şiddetli soğuk veya don olaylarının neden olduğu kabuk çatlakları.

  • Mekanik Yaralanmalar: Dolu, hasat, traktör çarpması gibi nedenlerle oluşan kabuk zedelenmeleri.

• Kışlama ve Yayılım: Mantar, kanserli dallar üzerinde sporlar halinde tüm yıl canlı kalabilir. Özellikle ilkbahar ve sonbahardaki nemli havalarda sporlar, yaralardan dışarı çıkarak rüzgar ve yağmurla yeni yaralara taşınır.

B. En Duyarlı Konukçular:

Hastalık, kayısı, kiraz, şeftali, elma, erik, armut, kestane ve kavak dahil olmak üzere birçok ağaç türünü etkiler. Kayısı ve Kiraz ağaçları özellikle hassastır.

2. Sitospora Kanseri Belirtileri

Hastalık belirtileri gövde, ana dal ve yan dallarda kanser, ince dallarda ise ani kuruma şeklinde kendini gösterir.

A. Gövde ve Dallarda (Kanser ve Kuruma):

• Kanser Oluşumu: Enfekteli bölgedeki kabuk kahverengileşir, içe çöker ve kanser yaraları oluşur. Ağaç, yaranın etrafında kallus dokusu oluşturarak yaranın ilerlemesini durdurmaya çalışır, bu da kanserin belirginleşmesine neden olur.

• Zamk Akıntısı: Özellikle sert çekirdekli meyve ağaçlarında (kayısı, kiraz) kanserli bölgeden zamk akıntısı (koyu, reçinemsi bir sıvı) görülebilir.

• Geriye Doğru Ölüm: Kanser, dalın veya gövdenin çevresini tamamen sardığında, enfeksiyon noktasının üstünde kalan kısma su ve besin iletimi durur. Bu durum, dalın o noktadan itibaren aniden solmasına ve geriye doğru kurumasına neden olur.

• Piknitler (Tanı İşareti): Kanserli ölü kabuk üzerinde, mantarın sporlarını içeren toplu iğne başı büyüklüğünde, koyu renkli ve konik çıkıntılar (piknitler) oluşur. Yağışlı havalarda bu çıkıntılardan kırmızı-turuncu renkte iplikçikler halinde spor kitleleri sızar.

B. Genel Etkiler:

• Enfeksiyonlar, çok sayıda meyve veren dalın kurumasına yol açtığı için önemli ürün kayıplarına neden olur. Şiddetli vakalarda tüm bahçenin ekonomik ömrü kısalabilir.

3. Sitospora Kanseri ile Mücadele Yöntemleri

Bu hastalığa karşı kimyasal mücadele ile etkili ve kesin bir sonuç almak zor olduğundan, mücadele tamamen ağacı stresten korumaya ve kültürel önlemlere odaklanmalıdır.

A. Kültürel Önlemler (Temel Mücadele):

1. Budama Zamanının Değiştirilmesi: Budama işlemleri, ağaçların mantara en az duyarlı olduğu yaz aylarına (hasattan sonra) kaydırılmalıdır. Kış ve erken ilkbahar budamasından kesinlikle kaçınılmalıdır.

2. Yaraların Temizlenmesi: Kanserler, enfeksiyonun yayıldığı bölge dahil olmak üzere sağlam dokuyu da içerecek şekilde temizlenmeli (oyularak) ve açılan büyük yaralar ardıç katranı veya aşı macunu ile hemen kapatılmalıdır.

3. Hastalık Yayan Dalın Kesilmesi: Kurumuş ve kanserli dallar, kanserin 30-60 cm altından (sağlıklı kısımdan) kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

4. Alet Dezenfeksiyonu: Budama aletleri, her ağaç arasında %10'luk sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) solüsyonu ile mutlaka dezenfekte edilmelidir.

5. Ağacın Stresten Korunması:

   • Bahçe iyi drenajlı olmalı, su birikimi önlenmelidir.

   • Aşırı azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.

   • Don ve dolu gibi hava olaylarına karşı koruyucu önlemler alınmalıdır.

   • Toprak işleme ve hasat sırasında ağaçlar yaralanmamalıdır.

B. Kimyasal Mücadele:

• Sitospora kanserine karşı doğrudan ve etkili ruhsatlı bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.

• Ancak, ağaçları güçlendirmek ve mantar sporlarının girişini zorlaştırmak amacıyla, sonbaharda yaprak dökümünden sonra ve ilkbaharda tomurcuklanmadan önce, bakır içerikli bileşikler (örneğin Bordo Bulamacı) ile yapılan koruyucu uygulamalar dolaylı olarak fayda sağlayabilir.

Özetle, Sitospora Kanseri ile mücadelede başarı, yaralanmaları önleme, budama zamanlamasına uyma ve kanserli dokuları anında imha etme gibi kültürel uygulamaların titizlikle yerine getirilmesine bağlıdır.