• notifications1
  • menü

Bugün : 19 Mart 2024 Salı

Kuru fasulye ülkemizin her bölgesinde yetiştirilen bir sıcak iklim bitkisidir. Kuru fasulye Türk mutfağının vazgeçilmez yemeklerinden biridir ve dar gelirli ailelerin de protein kaynağıdır. Bitkilerin büyüme ve gelişme şekillerine göre de basit olarak fasulyeler: Bodur, yarı sarılıcı ve sarılıcı olmak üzere tiplere ayrılır. İlkbahar geç ve sonbahar erken donlarından zarar görür. Çimlenme ve gelişme için yüksek sıcaklık ister. Çimlenmede yüksek ve çiçeklenmede serin geçen ekolojik koşullar fasulye yetiştiriciliği için idealdir.

Fasulye Ekonomik Önemi

Fasulye ülkemizde insan beslenmesinde çok önemli yeri olan bir sebzedir. Bitkisel protein kaynağı olarak önemli rol oynamaktadır. Taze baklaları ve olgunlaşmış tohumlarından faydalanılmaktadır. 

Taze baklaları konserve, dondurulmuş gıda,  kurutularak ve sofralık olarak kullanılmaktadır. Kuru fasulyenin milli yemeğimiz olması, fasulyenin Türkiye için ne kadar önemli bir bitki olduğunun göstergesidir. Fasulye ülkemizde tüm bölgeler de kolayca yetiştirilebilen bir sebzedir. 2004 verilerine göre  ülkemizde 450 bin ton taze fasulye, 235 bin ton kuru fasulye ve  38.500 ton  barbunya üretimi yapılmaktadır.

 

Fasulye İklim İsteği

İklim isteği bakımından fasulye ılıman iklim bitkisi ve çevre şartlarına çok etkilenir. Fasulyenin bitkisinin soğuğa toleransı hiç yoktur. Sıcaklık 0 °C düştüğü zaman bitkinin % 90 ölür. Fasulye bitkisi gelişme döneminde 20-25 °C arasında bir sıcaklık ister. Bodur fasulye çeşitleri gelişmeleri için minimum 12-13 °C, sırık çeşitler ise 14-15 °C üzerinde sıcaklık ister. Çimlenme için optimum toprak sıcaklığı 15 °C dir. Toprak sıcaklığı düşük ve toprakta nemi yüksek olursa, ekimi yapılan tohumlar su alır, fakat çimlenme için yeterli sıcaklık olmadığından bozulur.

 

Fasulye bitkisi çiçeklenme döneminde serin iklim koşullarını sever. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde 18-25 °C arasındaki sıcaklıklar, optimum meyve tutumu ve gelişimini sağlar. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde, 28-32 °C sıcaklık büyük zarar verir, verim ve kalite önemli ölçüde düşürür. Sıcaklık 32 °C üzerinde ve nisbi nem düşük ise olduğu zaman, çiçek tozu çimlenemediği için döllenme olmamakta ve çiçek dökmesi meydana gelmektedir. Dolayısı ile verim azaltmaktadır. Aşırı yağış veya sulama çiçek dökümüne ve hastalıklara neden olur. Fasulyede çiçek dökme oranı % 50-70 e kadar çıkabilmektedir. Fasulye bitkisi için en ideal iklim şartları çimlenme döneminde sıcak, çiçeklenme döneminde ise serin olmasıdır. 

 

Fasulye Toprak İstekleri

Fasulye kumlu topraklardan, orta ağır topraklara kadar bir çok toprak tipinde yetişebilir. Bununla birlikte derin, geçirgen, su tutma kapasitesi iyi,  organik maddece zengin, humusca zengin ve fazla asit olmayan toprakları çok sever.  Potasyumca zengin topraklar meyve kalitesini arttırır. Ağır toprakların özellikle yağışlı geçen sezonlarda, kaymak tabakası oluşturacağı için, çimlenme problemlerine sebep olabileceği unutulmamalıdır. Fasulye bitkisi fazla asit ve alkali topraklardan hoşlanmaz. PH 'sı 6.0 - 7.5 olan topraklarda başarılı şekilde yetiştirilir. PH 'sı 5.5 in altında olan topraklarda mutlaka kireçleme yapılmalıdır. Fasulye toprak tuzluluğuna oldukça duyarlı bir bitkidir. 

 

Fasulye Toprak Hazırlığı

Zamanında ve usulüne uygun olarak yapılan toprak işlemesi, verimi etkileyen önemli faktörlerden birisidir. Toprak sonbaharda yaklaşık 20 cm derinliğinde sürülür ve kışa bu şekilde girer. İlkbaharda toprak 5-8 cm derinliğinde kaz ayağı ile işlenir. Daha sonra disk- harrow çekilerek alttan işleme ile ikileme yapılır. Bu şekilde yüzeysel toprak işlemesi ile tarla hem yabancı otlardan temizleyerek hemde kesekleri kırmak suretiyle toprağı kapartıp düzlemek suretiyle iyi bir tohum yatağı hazırlanmış olur. Bölgemizde tahıl anızına yapılan ekimlerde, hasat artıklarının karıştırmak için yüzlek (8-10 cm) bir toprak işlemesi yapılmaktadır. 

 

Toprak hazırlığının son aşamasında ise geniş yapraklı yabancı otların kontrolünde Trifluralin etkili maddeli herbisitler den biri 200 cc/dekar dozunda, kullanılabilir. İlaçlama yapılırken toprağın hafif nemli olmasına ve ilacın toprağa çok iyi karıştırılmasına dikkat edilmelidir. 

 

Fasulye Tohumluk Seçimi

İyi bir tohumluk; çimlenme gücü yüksek, dolgun taneli ayrıca hastalıksız ve herhangi bir sebeple zarar görmemiş olmalıdır. Tarımsal araştırma kuruluşlarınca yüksek verimli, kaliteli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, farklı ekolojilerdeki bölgelere uygun yeni çeşitler geliştirilmektedir. Bu özelliklerde hali hazırda tohumluk olarak üretimi yapılan tescilli çeşitler Eskişehir-855, Şeker, Karacaşehir-90, Şehirali-90, Şahin-90, Yunus-90, Akman-98, Göynük-98, Önceler-98, Noyanbey-98, Yakutiye-98, Aras-98, Terzibaba, Zülbiye, akdağ, Kantar-05 ve Elkoca-05’dir.

 

Fasulye Ekim Şekli 

Bölgemizde ekim zamanı 20 Nisan dan sonradır. Ekim üç şekilde yapılmaktadır.

 

Ocak Usulü Ekim: Bu ekim şekli daha çok küçük alanlarda veya bahçelerde kullanılır. Ocaklara yapılan ekimlerde 50-70 cm sıra arası ile 15-25 cm de bir 5 -7 cm derinliğinde ocaklar açılır ve her ocağa 3-5 adet tohum atılır. Ocak usulü ekimlerde dekara 4-6 kg tohum yeterli olacaktır.

 

Serpme Ekim: Bu ekim şeklinde fasulye tohumları elle serpme suretiyle ekim yapılır. Daha sonra üzerinden tapan geçirmek suretiyle veya kazayağı çekmek suretiyle tohum toprağa karıştırılır. Bu ekim şekli kolay olduğu için çiftçiler tarafından tercih edilir. Fakat bu ekim şeklinde tohumların bazıları derine ekilirken, bazılarının üzeri örtülmez ve mütecanis dağılım olmaz. Aynı zamanda bu ekim şeklinde çapalama ve sulama işlemi de zor olur. Dekara 10-12 kg tohum atılır.

 

Mibzerle Sıraya Ekim: Özellikle kuru tane fasulye çeşitleri geniş alanlarda bu yöntemle yetiştirilmektedir Mibzerle sıraya ekim yönteminde,  bodur çeşitler için uygulanan sıra arası mesafe 40-50 cm, sıra üzeri mesafe ise 8-15 cm’dir. Sırık çeşitlerde uygulanan sıra arası mesafe 60-70 cm, sıra üzeri mesafe ise 15-25 cm’dir. Çeşitlerin tane iriliğine, ekim yöntemine ve sıklığına bağlı olarak dekara 6-10 kg arasında sertifikalı tohumluk kullanılır. Ekimden önce toprak altı zararlılarına karşı ilaçlama yapılmalıdır. 

 

Fasulye Bakım

Sıra üzeri sık tutulursa bitkiler dört yapraklı döneminde iken seyreltme yapılır. Fasulye tohumları uygun çevre koşullarında 5-7 gün içinde çimlenir ve bitkiler toprak üzerine çıkar. Bitkiler 2-4 gerçek yapraklı devreye gelince, ilk makineli çapa yapılır, çapalama işleminde kaz ayağı tipi veya döner başlıklı aletler kullanılır. Yabancı ot mücadelesi çiçeklenme dönemine kadar devam edilir. Dar yapraklı yabancı otlarla mücadelede aşağıdaki tabloda yazılı olan ilaçlardan biri, çıkış sonrası kullanılabilir. 

 

Fasulye Gübreleme

Bir baklagil olan fasulye, havanın serbest azotunu, Rhizobium phaseoli bakterileri sayesinde, köklerinde oluşan nodozitelerde bağlamaktadır. Daha önce fasulye üretimi yapılan bölgelerde bakteri popülasyonu genellikle yeterli olmaktadır. İlk kez üretim yapılacak bölgelerde bakteri aşılaması gerekir. 

Organik gübre verme imkanı varsa; gübreleme sonbahar sürümüyle birlikte yapılır ve dekara sürümden önce 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi verilir.  Ekim öncesi verilecek azot, gelişmenin ilk döneminde nodoziteler teşekkül etmediği için faydalı olacaktır. Maksimum azot bağlama bitkinin çiçeklenme döneminde olur. Bakla oluşumuyla birlikte nodüller de dejenerasyon başlar.  Fosfor ve potaslı gübrenin tamamı ekimden 2 hafta önce sürümle birlikte toprağa karıştırılmalıdır. Azotlu gübre ise ekimden önce verilmelidir.Toprağın yapısına bağlı olarak bir dekara ortalama 3-5 kg N,  4-6 kg P ve 3-5 kg K verilir. 

Dönem

Dekara (Tohuma bakteri asilandiysa)

Ekim öncesi toprak hazirliginda veya ekimde tabana

40 kg 15-15-15 + Zn kompoze 
10 kg kati hümik asit
1 kg mangansülfat

Tohuma bakteri asilanmadiysa veya önceki yillarda kök nodülleri zayifsa

Üst gübreleme

Ilk yagmurlama ile 
12 kg üre
2 kg demir sülfat
1 L hümik asit (iz elementli)

Ikinci yagmurlama ile dekara 
12 kg AS-21
1 L hümik asit (iz elementli)

 

Fasulye Sulama

Fasulye yetiştiriciliğinde ülkemiz de genellikle karık usulü ve salma sulama uygulanmaktadır. Bölgemizde ise en fazla yağmurlama sulama yapılmaktadır. Yağmurlama sulama mantari hastalıklara neden olmasından dolayı önerilmemektedir.  Damlama sulamanın verim üzerine çok olumlu etkisi olduğu bildirilmektedir. Fasulye sulamasını üç kritik devre de değerlendirebiliriz. 

 

Çimlenme Dönemi :  Bu dönemde toprakta tav yoksa veya kaymak tabakası oluştuysa onu yumuşatmak için sulama yapılabilir. Fakat yağışların yeterli olduğu bölgelerde ek sulama tavsiye edilmez. 

 

Çıkış ve Çiçeklenme Arası Dönem: Yağışların yetersiz olduğu bölgelerde, bitkiler 10-15 cm boylandığı zaman hafif bir sulama yapılabilir. Bu dönemle çiçeklenme başlangıcı arasında gerekirse bir sulama daha yapılabilir. Erken verilen aşırı su, kök çürüklüğünü artırdığı gibi kök  ve  bitki gelişimi yavaşlatmaktadır.

 

Çiçeklenme ve Hasat Arası Dönem: Fasulyeler çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde yüksek sıcağa ve kurağa çok hassastır. Meyvelerin bu dönemde dökülmesini önlemek için, bitki çevresindeki rutubeti yüksek tutmak şarttır. Bu nedenle, çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde sulama sayısını yüksek tutarak meyve bağlama ve meyve gelişmesine yardımcı olmak gerekir. Bu dönemde toprak yapısına ve sıcaklığa bağlı olarak 5-10 gün ara ile sulama yapılmalıdır. Su eksikliği döllenen çiçek sayısının ve bakla tutumunun azalmasına, baklaların küçük ve kalitesiz olmasına neden olur.

 

Fasulye Hasat 

Fasulyeler taze olarak değerlendirilecekse ekimden 50-55 gün sonra hasada başlanır.  Hasat elle yapılır ve 3-4 günde bir tekrarlanır. Hasat olgunluğuna gelmiş baklalar hasat edilmeli ve olgun baklaların bitki üzerinde unutulmamasına özen gösterilmelidir. Unutulan baklalar bitkiyi yorar ve hasat dönemini kısaltır. Küçük baklaların toplanması ürünün pazar ömrünü düşürür.  Hasatta bitkinin zarar görmemesine özen gösterilmeli bu amaçla baklalar aşağı doğru değil, yukarı doğru çekilerek kopartılmalıdır. Bitkinin ihtiyacına göre hasattan sonra sulama yapılmalıdır. 

Kuru tane amaçlı üretimde 70 - 120 gün sonra hasat mümkündür. Kuru fasulye üretimi için baklaların çoğunluğunun tamamen olgunlaşıp sarardığı zaman hasada başlanır. Hasat, sabahın erken saatlerinde elle yolmak veya orakla biçmek suretiyle  yapılır. Bitkiler birkaç gün tarlada kurutulduktan sonra harmanı yapılır. Harman bitkilerin sopayla dövülmesiyle, küçük tekerli traktörlerle çiğnenerek veya özel harman makinalarıyla yapılmaktadır. Harman sırasında tanelerin kırılmaması ve çatlamamasına dikkat edilmelidir.Hasat ve harman özel iki veya daha fazla sırayı söke bilen makinalarlada yapılabilir. Bu makinalar ülkemizde yoktur.

 

Fasulye Depolama

Selektörden geçirilip temizlenmiş fasulyeler fümige edilmelidir. Fümigasyon işleminde geç kalınmamalıdır. Fasulye için en uygun depolama şartları tanedeki nemin % 14 ve depolama sıcaklığının 10 0C‘nin üstüne çıkmadığı durumlardır.

 

Önemli Fasulye Hastalıkları

  1. Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü (Bean Common Mosaic Potyvirus (bcmv))
  2. Fasulye Antraknozu Hastalığı (Colletotrichum Lindemuthianum)
  3. Fasulye Hale Yanıklığı Hastalığı (P. Savastanoi Pv. Phaseolicol)
  4. Fasulye Kök Çürüklüğü Hastalığı (Fusarium Spp.)

 

Gübreleme ;

Fasulye Gübreleme Önerileri 

Konu İle İlgili Dokümanlar

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi