• notifications1
  • menü

Bugün : 28 Mart 2024 Perşembe

Biyolojik Mücadele : Tabiatta bulunan zararlı böceklerin tür itibariyle adet olarak miktarı çok azdır. Böceklerin, akarların, nematodların vs.'nin büyük bir kısmı zararsızdır. Birçokları gerçekten faydalı olup zararlı olan diğer türleri yemek, öldürmek veya parazitlemek suretiyle tabiatta onların çoğalmala rına engel olur. Bu faydalı olanların zararlı populasyonunu azaltmadaki etkileri çok değişiktir. Pek çoklarının ise faaliyetleri iyi incelenmemiştir. Bununla beraber bilinen pek çoklan da zararlılara karşı yapılan savaşta önemli rol oynamaktadır. Zararlı böceklerin yaptığı zararları durdur veya azaltmak için onların düşmanlarım tabiatta artıracak şekilde yapılan işleme biyolojik savaş denir. 

 

Son yıllarda zararlılara karşı geniş çapta modern kontakt etkili in-sektisidlerin kullanılması, bunların da artıklarının bitki organları veya toprak üzerinde uzun müddet kalmaları, faydalı böceklere büyük oranda etkide bulunarak tabiatta azalmalarına, hatta bazı alanlarda tamamen ortadan kalkmalarına sebep olmuştur. Genel olarak faydalı böceklerin çoğalma güçleri, zararlılara oranla daha azdır. Bu bakımdan atılan bir insektisidin, parazit ve predatörle zararlıya aynı oranda etki yaptığını kabul etsek, zararlı kısa zamanda kendisini toplayarak, düşmanları ye kadar zararlarını o derece artırır ki yeniden ilaçlı savaşa başvurmak zorunluluğu ortaya çıkar. Bu bakımdan ilaçlı savaş yapılan yerlerde faydalı böcekler, asgari hadde inmiş olmaktadır.

 

Bu nedenle çok önemli olan husus, faydalı böcekler tabiatta azami şekilde kullanılmalı ve ancak gerektiği durumlarda ilaçlı savaşa başvurulmalıdır. Bu gibi bir tavsiye şüphesiz küçük bahçe sahiplerine yapılabilir. Büyük bahçe sahipleri, gerçekten profesyonel yetiştiriciler, yetiştirdikleri mahsullerin piyasada rekabet edebilmeleri için, birçok hallerde kesin ve çabuk sonuç veren ilaçlı savaşa başvurabilme zorunluluğunu duyar bu isteklerinde çok defa haklı olabilirler.

 

Biyolojik savaşta kullanılan canlılar Bakteri, Mantar, bazı Nematod-lar, Kuşlar vs. gibi gruplar içinde bulunursa da en önemlileri böceklerdir. Aşağıda bunlar hakkında genel bilgiler sırasıyla verilmiştir. Bundan baş- ka radyasyon ve chemosterilant'larla kısırlaştırılmış böceklerin zararlı savaşında kullanılması (genetik savaş) da bir nevi biyolojik savaş olduğu için bu bahsin sonunda bu konu hakkında da kısa bilgi verilmeye çalışılacaktır.

 

a) Predatör veya avcı böcekler

Avcı Heteroptera: Bunlar arasında en önemlileri bazı Miridae, Pentatomidae, Lygaeidae ile Anthocoridae ve Reduviidae gibi familya Bunlardan bir, üç ve dördüncüsüne ait birçok türler bahçe Veya tarlalarda muhtelif bitkilerde zarar yapan Kırmızı Örümcekler, thrips ve Yaprak Bitleri üzerinde beslenirler. Bazı türleri biyolojik savaşta çok önemli rol oynar.

 

Sinir Kanatlılar (Neuroptera): Yeşil renkte olan Chrysopidae türlerinin ergin ve larvaları başlıca Yaprak Bitleri, Psyllidae ve diğer yu vücutlu küçük böceklerle beslenirler. Bu familyaya bağlı ergin böcekler narin vücutlu, yavaş uçan, parlak metal yeşil veya sarı renkte gözlere maliktir. Larvaları muhtelif renkte olup, bir çift orak şeklinde çe Yaprak Bitleri ve Kırmızı Örümcekler üzerinde beslenirler. Diğer bir familya olan Goniopterygidae familyasına bağlı türler de daha çok Kırmızı Örümceklerle beslenirler.

 

Gelinböcekleri (Coccinellidae): Ergin ve larva halindeki bu bö- çekler thrips'ler, Yaprak Bitleri, Koşniller, Kırmızı Örümcekler, Psyllİ-dae vs. üzerinde beslenirler. Bu familyaya ait bazı türler, biyolojik savaşta çok önemli bir yer tutar.

 

Toprak böcekleri (Garabidae): Her ne kadar bu familyaya bağlı türlerden bazıları bitkilerde zarar yaparsa da çoğunun ergin ve larvaları predatördür. Bunlar kelebek tırtılları, salyangozlar dahil pek çok böcek türleri ile beslenirler.

 

Staphylinidae: Erginleri dar vücutlu, çabuk yürüyen, kısa kanatlı böceklerdir. Larvaları Garabidae türleri larvalarına benzer. Ergin ve larvaları predatör olup birçok türü zararlı böceklerle beslenirler.

 

Syrphidae: Bu familyaya bağlı türlerin larvaları, Yaprak Bitleri, Kabuklu bitler, Psyllidae başta olmak üzere muhtelif zararlılar üzerinde oburca beslenirler. Bazı türleri Kırmızı Örümcekler üzerinde de beslenir

 

Yukarıda bildirilen önemli predatörlerden başka Peygamberdeveleri (Mantidae), ve Asilidae familyalarına bağlı türler de özellikle predatör olarak pek çok değişik böcek türleri ile beslenirler.

 

b) Parazit böcekler

Tachinidae: Parazit sineklerden en önemlileri bu familya içinde bu Lepidoptera larvaları ile Coleoptera, Orthoptera ve Hemiptera erginleri veya nimfleri içinde endoparazit olarak gelişir. Pek az türleri Hymenop tera ve Diptera larvalarına arız olur. Tachinidae türleri muhtelif konukçu vücudu içine girişleri ve orada geçirdiği biyolojik devreleri türlere göre çok değişir. Bazı türleri, zararlılara karşı biyolojik savaşta çok önemli rol oynar.Zararlı olsun, nötr veya faydalı olsun genel olarak böceklerde parazit olarak yaşayan Hymenoptera türleri başlıca dört familya içinde toplanır lar. Bunlar sırası ile şöyle sıralanabilir.

 

Aclmeuatıonidae: Bu familyaya bağlı türlerin bü}1ik bir kısmı Lepi doptera larvalarında parazit olarak yaşar. Bazı türleri Hymenoptera ta Tenthredinidae familyası larvalarını da parazitler. Yine bazı türler Coleoptera, fakat daha az türleri de Diptera türlerini konukçu olarak seçer. Pek az türleri de örümceklere, Yaprak Bitleri ve Neuroptera türlerine saldırır. Türlerin çoğu polifagtır. Pek az türleri belirli konuk eder. Erginler güneşli ve sıcak havalarda faaliyet göste ergin halinde kışı geçirir, erkekler kıştan önce telef olur parazittir. Bazı türlerde ovipozitor çok uzundur, hat suretiyle ağaçların odun kısmını delerek çok derinlerde olan larvaları bulur ve onları parazitler.

 

Braconidae: Erginler, vücut yapılışı itibariyle Ichneumonidae tür ayrılırlar. Konukçuları çok çeşitlidir. Daha çok Lepidoptera larvalarını tercih ederler. Larvaları dış veya iç parazit olarak yaşarlar. Aphidiinae altfamilyasıha bağlı türler Yaprak Bitlerinde, bunların da özellikle kanat-sız olan vivipar dişilerinde parazittirler. Biyolojik savaşta çok önemli rol oynayan birçok türler bu familya içinde bulunur.

 

Chalcidoidea: Her ne kadar bazı familyalar bitki zararlısı, Agaonti-dae gibi bir familya da incirlerin tozlanmasında başlıca rolü oynarsa da bu, üstfamilyaya ait biyolojik savaş bakımından önemli familyalar Ptero-malidae, Encyrtidae, Eulophidae, Trichogrammatidae, Mymaridae vs.dir. Bu familyalara bağlı türlerin çoğu ya parazit veya hyperparazit olarak diğer böceklerde yaşarlar. Hatta denilebilirki bu familyalara bağlı bazı türler, biyolojik savaşta en önemli rolü oynamaktadır. Türlerin çoğu Lepidoptera, Heteroptera, Homoptera, ve Diptera gibi takımlara ait böcek türlerine saldırır. Bunlar arasında Lepidoptera türleri en çok tercih edilen takımdır. Kabuklu Bitlerin ise hiçbir türü bunların saldırısından kendisini kurtaramaz.

 

Scelionidae (yumurta parazitleri): Oldukça büyük bir familya olup türleri geniş sahalara yayılmıştır. Bu familyaya ait türlerin hemen hepsi Lepidoptera, Heteroptera Orthoptera gibi takımlara ait böcek türle rinin yumurtalarına arız olurlar. Pek az türleri ise bazan örümcek yumurtalarını parazitler. 

 

Piatygasteridae: Oldukça büyük bir familya olup türlerinin hemen hepsi Cecidomyiidae türlerinde parazit olarak yaşar.Uzun yıllar, zararlılara karşı büyük oranda yetiştirilen parazit veya predatörlerin belirli zarar gören alanlara, belirli oranlarda salınması suretiyle yapılan savaşa doğru yönelinmiş bulunmaktadır. Bu gibi metot lar çeşitli memleketlerde zararlılara karşı, bilhassa diğer memleketlerden ithal edilmiş olanlara karşı son derece başarılı sonuçlar vermiştir. Yurdumuzda da bazı zararlılara karşı biyolojik savaşta iyi sonuçlar alınmıştır.

 

Örneğin Elma Pamuklu Biti (Eriosoma lanigerum Hausm.)'ne karşı Aphelinus mali Hald.; Turunçgil Torbalı Koşnili (Icerya purchasi Mask.)'ne karşı SF etkili bir predatör olan Rodolia cardinalis Muls.; Unlu Bitlere karşı (özellikle Pseudococcus citri Risso) etkili predatör olan Cryptolaemus montrouzieri uls. başarı ile kullanılmıştır.

 

c) Patojen mikroorganizmalar

Tabiatta böceklere saldırarak onları hastalandıran ve sonra öldüren, orijini bakteri, mantar, virüs veya protozoa olan pek çok mikroorganizmalar bulunmaktadır. Bu patojen mikroorganizmaların zararlı böceklerle yapılacak savaşta kullanılması üzerine birçok memleketlerde geniş şekilde araştırmalar yapılmaktadır. Çünkü, geniş etkili insektisidlerin zararlı böcek savaşında büyük oranda kullanılmalarından ötürü sekonder zararlıların ön plana geçmeleri, zehir artıklarının problem haline gelmeleri ve böceklerin çeşitli ilaçlara karşı dayanıklılık kazanmaları gibi mahzurlar meydana getirmesi gibi sebepler, araştırıcıları patojen mikroorganizmaların tarımsal savaşta kullanılması hususunda araştırmalar yapmaya zorlamıştır.

 

Bu gibi organizmaların zararlı böcek savaşında kullanılması oldukça eski bir tarihe dayanır. 1879 yılında Anisoplia austriaca'ya. karşı kullanma imkanlarını araştırmak üzere, bir fungus olan Metarrhizium anisopliae'yı Metchnikoff isimli bir Rus bilim adamı ilk defa olarak bilimsel şekilde denemelere almıştır (Steinhaus, 1949). Bununla beraber yirminci asrın başlarına kadar patojen mikroorganizmaların tarımsal savaşta kullanıl*ması için pek az çalışma yapılmıştır. Bu hususta çalışmalar 1920 yılından itibaren artmağa başlamış ve 1950'den itibaren de pek çok araştırmalar yapılmış ve halen de yapılmağa devam edilmektedir.

 

Halen bakterilerden Bacülus popilliae ve B. thuringiensis Beri. var. thurin-giensis gibi patojen mikroorganizmalarla yapılan savaşta bazı zararlılara karşı (özellikle birincisi Popillia japonica, ikincisi de başlıca birçok kelebek tırtıllarında) olmak üzere oldukça iyi sonuçlar alınmıştır. B. thuringiensis var. thuringiensis'in piyasada spor teşkil eden ve kristal olan formları bulun maktadır.

 

Funguslarla yapılan ilk denemeler başarısız olmasına, sonra yapılan denemelerden iyi sonuçlar alınmasına rağmen, bugün biyolojik savaşta kullanılabilecek, özellikle herhangi bir fungus türü bulunamamıştır. En iyi sonuçlar M. anisopliae, Beauveria bassiana ile Entomophthora cinsine bağlıbazı türlerden alınmıştır.Viruslardan bazıları tarımsal savaşta oldukça iyi sonuçlar vermişler nuclear-polyhedrosis virusları önem taşımaktadır. Daha az olarak granulosis virusları, mahdud hal polyhedrosis viruslannm özellikle bazı Testere Anları larvaları ile (Ne-odriprion sertifer Geoff., Diprion hercyniae Hartig gibi) bazı Lepidoptera tırllarına (Colias eurythema Bois du Val gibi) karşı çok iyi sonuçlar verdiğitesbit edilmiştir (Bird, 1953; Bird and Burk, 1961),

 

Protoza ve Nematodlar ile diğer mikroorganizmaların biyolojik savaş- Staki önemleri çok sınırlıdır. Protozoa'dan, özellikle Microspordia, tarla denemelerinde oldukça iyi sonuçlar vermiştir. Nematodlardan bilhassa Neoaplectanidae familyasına bağlı bazı türler de aynı şekilde ümit verici neticeler vermiştir (Mc Laughlin, 1971; Poinar, 1971).

 

Kaynak: Türkiye Entomolojisi -1- Prof.Dr.Niyazi LODOS 

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi