Bitkilerde Görülen Bakteriyel Hastalıklar Ve Teşhis Yöntemleri

Bakteriyel hastalıklar, bitkilerde hızlı ilerleyebilen ve kontrolü zor olan enfeksiyonlardır. Doğru teşhis, başarılı bir mücadele stratejisi için en kritik adımdır.

İşte en yaygın bakteriyel hastalık grupları ve kullanılan temel teşhis yöntemleri:

🦠 Bitkilerde Görülen Başlıca Bakteriyel Hastalıklar

Bakteriler genellikle bitkiye yara yerlerinden, doğal açıklıklardan (stoma, hidatodlar) veya böcekler aracılığıyla girer.

1. Yaprak Lekesi ve Yanıklığı Yapanlar

• Hastalık: Bakteriyel Yaprak Lekesi ve Yanıklığı

• Etmenler: Xanthomonas ve Pseudomonas türleri (Örn: Xanthomonas vesicatoria, Pseudomonas syringae pv. syringae)

• Belirtiler: Yapraklarda başlangıçta suda ıslanmış gibi görünen, zamanla koyu kahverengi, siyaha dönen ve genellikle köşeli (damarlarla sınırlı) lekeler oluşur. Şiddetli enfeksiyonda bu lekeler birleşerek yanıklık oluşturur.

2. Solgunluk Yapanlar

• Hastalık: Bakteriyel Solgunluk

• Etmenler: Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis

• Belirtiler: Bakteriler, bitkinin su iletimini sağlayan ksilem dokusuna yerleşir. Bu, su akışını tıkayarak bitkide aniden solgunluğa ve kurumaya neden olur. Kesilen gövde kesitinde damar halkası kararır.

3. Yumuşak Çürüklük Yapanlar

• Hastalık: Bakteriyel Yumuşak Çürüklük

• Etmenler: Pectobacterium spp. (eski Erwinia carotovora), Dickeya spp.

• Belirtiler: Özellikle depo organlarında (patates yumrusu, havuç, soğan) ve sulu meyvelerde; dokuların enzimlerle parçalanması sonucu yumuşak, sulu ve kötü kokulu bir çürüme meydana gelir.

4. Kanser ve Ur Yapanlar

• Hastalık: Kök Urları, Bakteriyel Kanserler

• Etmenler: Agrobacterium tumefaciens (Kök Ur), Pseudomonas savastanoi (Zeytin Dal Kanseri)

• Belirtiler: Bitkinin gövde, kök boğazı veya dalları üzerinde düzensiz, odunsu veya şişkin ur (tümör) veya kanser yaraları oluşumu.

5. Yanıklık Yapanlar (Ateş Yanıklığı)

• Hastalık: Ateş Yanıklığı

• Etmen: Erwinia amylovora

• Belirtiler: Elma, armut gibi meyve ağaçlarının çiçek, meyve ve sürgünleri aniden siyahlaşır ve kıvrılarak yanık görünümü alır. Sürgünler kurusa bile ağaç üzerinde kalır.

🔬 Bakteriyel Hastalıkların Teşhis Yöntemleri

Bakteriyel hastalıkların teşhisi, fungal hastalıklara göre daha zor olabilir ve laboratuvar testleri gerektirir.

1. Makroskobik ve Mikroskobik Gözlemler (Ön Teşhis)

2. Kültür ve İzolasyon Yöntemleri

• İzolasyon: Hastalıklı doku yüzeyi sterilize edildikten sonra ezilir ve sıvılaştırılır. Bu sıvı, bakterilerin üremesi için uygun olan besin agarına (besiyeri) ekilir.

• Saflaştırma: Agar üzerinde üreyen farklı bakteri kolonileri gözlemlenir. Fitopatojen bakteriler, kendilerine özgü koloni şekillerine ve renklerine (Örn: Xanthomonas türlerinin sarı kolonileri) göre seçilerek saflaştırılır.

3. Biyokimyasal ve Biyolojik Testler

• Gram Boyama: Bakterinin hücre duvarı yapısına göre Gram pozitif (Mor) veya Gram negatif (Kırmızı) olarak sınıflandırılması.

• Hipereksitabilite Testi: Bakteri kültürü, hassas bir konukçu bitkiye (Örn: tütün) enjekte edilir. Patojen ise, hızlı nekrotik reaksiyona (aşırı duyarlılık tepkisi) neden olur.

4. Moleküler Yöntemler (Kesin Teşhis)

• PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Hastalıklı dokudan DNA izole edilir. Bakteriye özgü DNA dizilerini çoğaltan özel primerler kullanılır. PCR testi, çok düşük bakteri konsantrasyonlarını bile tespit ederek hızlı ve kesin teşhis sağlar.

• Sekanslama: PCR sonucu elde edilen DNA dizisinin okunması ve genetik veri tabanlarıyla karşılaştırılması, bakterinin tür ve bazen de ırk (patovar) düzeyinde kesin tanımlanmasını sağlar.

• ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay): Bakterinin proteinlerine karşı üretilmiş antikorlar kullanılarak, örneğin varlığının hızlıca tespit edilmesi.

Özetle: Bakteriyel hastalık teşhisi, öncelikle tarlada gözlem ve basit akıntı testi ile başlar; ancak tür düzeyinde kesin tanı için laboratuvarda kültür, biyokimyasal testler ve özellikle PCR gibi moleküler yöntemler gereklidir.