San Jose Kabuklu Biti Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

🪲 San Jose Kabuklu Biti (Quadraspidiotus perniciosus, Comstock)

San Jose kabuklu biti, meyve ağaçlarının en tehlikeli zararlılarından biridir. Bilimsel adı Quadraspidiotus perniciosus olan bu zararlı, elma, armut, şeftali, erik, kayısı, kiraz, ceviz ve bazı süs bitkilerinde ciddi zararlar oluşturur. Hem meyve ağaçlarının gövde, dal, yaprak ve meyvelerinde beslenir hem de ağaçların zayıflamasına ve kurumasına neden olur.

🔎 Tanımı ve Biyolojisi

• Ergin dişi:
  Yuvarlak şekilli, gri-siyah renkli kabuk altında yaşar.
  Kabuk çapı yaklaşık 1,5–2 mm’dir.
  Hareket etmez, sabit olarak bitki yüzeyine tutunur ve bitki özsuyunu emer.

• Ergin erkek:
  Küçük, sarı renkli, kanatlı ve hareketli bir yapıya sahiptir.
  Yaşam süresi kısadır (1–2 gün), yalnızca çiftleşmek için yaşar.

• Nimf (Genç dönem):
  Yumurtadan çıkan nimfler sarı renkli, oval ve hareketlidir.
  Bu döneme "crawler" (yürüyücü nimf) denir.
  Birkaç saat içinde uygun bir yere yerleşir ve bitki özsuyunu emmeye başlar.

• Yumurta:
  Dişi kabuğu altında gelişir. Dişiler genellikle canlı yavru (larva) doğurur.

• Kışı geçirme şekli:
  Genellikle birinci dönem larva (nimf) halinde, kabuk altında geçirir.

• Döl sayısı:
  Türkiye’nin ılıman bölgelerinde yılda 2 döl, sıcak bölgelerde bazen 3 döl verebilir.

 

🌱 Zarar Şekli

San Jose kabuklu biti, bitkinin tüm yeşil aksamında zarar yapabilir: gövde, dal, yaprak ve meyveler.

🔸 Bitki üzerindeki zarar belirtileri:

• Zararlının beslendiği noktalarda kırmızımsı lekeler oluşur.

• Dallar üzerinde gri-siyah kabuklar hâlinde yoğun bir görünüm alır.

• Yoğun bulaşmalarda dal ve sürgünler kurur.

• Meyve üzerinde kırmızı halkalar oluşur, pazar değeri düşer.

🔸 Zarar şekilleri:

1. Meyvede:

   • Küçük kırmızı lekeler ve kabuk altı sararmalar oluşur.

   • Meyve yüzeyi pürüzlü ve lekeli hale gelir.

   • Pazar değeri ciddi oranda düşer.

2. Dalda ve gövdede:

   • Bitkinin kabukları üzerinde gri tabaka hâlinde koloniler oluşturur.

   • Ağır bulaşmalarda kabuk çatlaması ve dal kuruması görülür.

3. Yaprakta:

   • Beslenme sonucu sararma ve erken dökülme meydana gelir.

 

📉 Şiddetli bulaşmalarda ağaçlar tamamen kuruyabilir ve ürün kaybı %100’e kadar çıkabilir.

 

🍎 Zarar Verdiği Başlıca Bitkiler

Bitki	Zarar Durumu
Elma, armut	En yaygın konukçular
Şeftali, kayısı, erik, kiraz	Meyve yüzeyinde lekelenme
Ceviz, fındık	Dal ve kabukta yoğun kabuklanma
Süs bitkileri	Kozmetik ve fizyolojik zararlar

 

⚙️ Yaşam Döngüsü

Dönem	Açıklama	Süre
Yumurta / Larva	Dişi kabuğu altında gelişir	5–10 gün
Yürüyücü nimf (crawler)	Bitki yüzeyinde dolaşır, beslenmeye başlar	1–2 gün
Yerleşik nimf	Sabitlenir, kabuk oluşturmaya başlar	15–20 gün
Ergin dişi / erkek	Çiftleşir, yeni nesil oluşur	10–15 gün

Yılda 2–3 döl verir:

1️⃣ Birinci döl: Mayıs–Haziran

2️⃣ İkinci döl: Temmuz–Ağustos

3️⃣ (Bazı bölgelerde) Üçüncü döl: Eylül sonu–Ekim başı

 

⚔️ Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Mücadele

• 🌳 Yoğun bulaşık dalların budanması ve yakılması gerekir.

• 🍂 Kış budaması sırasında kabuk altları temizlenmelidir.

• 🚜 Yeni fidan dikiminde temiz, sertifikalı fidan kullanılmalıdır.

 

2. Biyolojik Mücadele

• Doğal düşmanları:

  • Aphytis melinus

  • Encarsia perniciosi

  • Chilocorus bipustulatus (uğur böceği türü)

• Bu faydalı böcekler, zararlının yumurta ve larvalarını parazitleyerek veya yiyerek popülasyonu azaltır.

 

3. Kimyasal Mücadele

• Kış sonu (tomurcuk patlamadan önce) yağlı preparatlar kullanılabilir.

• Yaz döneminde yürüyücü nimflerin ilk çıkışında ilaçlama yapılmalıdır.

• İlaçlama zamanının doğru belirlenmesi için sürgün ve meyve kabukları düzenli kontrol edilmelidir.

• Aynı etken madde arka arkaya kullanılmamalıdır.

 

✅ Özet Tablo

Özellik	Açıklama
Zararlı Adı	San Jose Kabuklu Biti
Bilimsel Adı	Quadraspidiotus perniciosus
Familya	Diaspididae
Zararlı Olduğu Bitkiler	Elma, armut, şeftali, erik, kayısı, kiraz, ceviz
Zarar Şekli	Bitki özsuyunu emer, dal ve meyvede lekelenme, kuruma
Kışı Geçirme Şekli	1. dönem larva halinde kabuk altında
Yıllık Döl Sayısı	2–3
Mücadele Yöntemleri	Kültürel, biyolojik, kimyasal

 

📘 Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. San Jose kabuklu biti nasıl fark edilir?

Dallar ve meyveler üzerinde gri kabuklar ve meyve yüzeyinde kırmızı lekeler en belirgin işarettir.

 

2. Ne zaman ilaçlama yapılmalıdır?

Tomurcuk patlamadan önce kışlık yağlarla, yaz döneminde ise yürüyücü nimf çıkışı başladığında.

 

3. Zararlı hangi bitkilere saldırır?

Elma, armut, şeftali, kayısı, erik, kiraz ve ceviz başta olmak üzere çok sayıda meyve türüne zarar verir.

 

4. Doğal düşmanları var mı?

Evet. Aphytis melinus ve Chilocorus bipustulatus gibi faydalı böcekler etkilidir.

 

5. Ağır bulaşmalarda ne yapılmalı?

Yoğun kabuklanmış dallar kesilmeli, yakılmalı ve ilaçlama yapılmalıdır.