Çerezlik Ayçiçeği Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Çerezlik Ayçiçeği Yetiştiriciliği

Çerezlik ayçiçeği yetiştiriciliği, yağlık ayçiçeği yetiştiriciliğinden farklı olarak, tohum büyüklüğüne, dolgunluğuna ve görünüşüne odaklanılan, genellikle sulu şartlarda yapılan bir tarım faaliyetidir.

İşte çerezlik ayçiçeği yetiştiriciliğinin tüm aşamaları ve dikkat edilmesi gereken kritik noktalar:

🌰 Çerezlik Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Temel Farklar

1. Toprak ve İklim İstekleri

• Toprak: İyi drene edilmiş, derin, su tutma kapasitesi yüksek ve organik maddece zengin topraklar idealdir. pH değeri 6.0 ile 7.2 arasında olmalıdır. Taban suyu yüksek ve drenaj sorunu olan topraklardan kaçınılmalıdır.

• İklim: Yazlık bir bitkidir. Vejetasyon periyodu (yaklaşık 90-130 gün) boyunca sıcaklık isteği yüksektir. Tohum çimlenmesi için toprak sıcaklığı minimum 8-10 °C olmalıdır.

• Ekim Nöbeti: Verimi düşüren ve hastalıklara davetiye çıkaran 'Ayçiçeği yorgunluğunu' önlemek için en az 4 yıl ekim nöbeti uygulanması şiddetle tavsiye edilir. Tahıllar (buğday, arpa) ve yem bitkileri iyi birer münavebe bitkisidir.

2. Toprak Hazırlığı

• Güz (Sonbahar) İşlemesi: Ön bitkinin hasadından sonra, toprak tavda iken 20-25 cm derinlikte pullukla sürüm yapılmalıdır. 3-5 yılda bir 50-60 cm derinlikte çizel veya dipkazan (patlatma) ile taban taşı kırılarak kök gelişimine engel olan katman ortadan kaldırılmalıdır.

• İlkbahar İşlemesi: Toprak tavını kaybetmeden, kültivatör veya diskaro ile 8-10 cm derinlikte işlenerek ince ve nemli bir tohum yatağı hazırlanır. Ekim öncesi herbisit (yabancı ot ilacı) uygulamaları bu aşamada yapılabilir.

3. Ekim

• Ekim Zamanı: Toprak sıcaklığının 10-12 °C'ye ulaştığı, bölgelere göre değişmekle birlikte genellikle Mart ortası ile Mayıs ortası arasıdır. Erken ekim, bitkinin kış ve ilkbahar yağışlarından faydalanmasını artırır.

• Tohum Seçimi: Hastalık ve zararlılara (özellikle Orobanş'a) dayanıklı, yüksek çimlenme gücüne sahip hibrit çeşitler tercih edilmelidir. Çerezlik tiplerde tane büyüklüğü ve dolgunluğu için genetik potansiyel önemlidir.

• Ekim Şekli ve Sıklığı:

  • Sıra Arası Mesafe: Genellikle 70 cm (bazı yörelerde 45 cm).

  • Sıra Üzeri Mesafe: 24 ile 35 cm arasında ayarlanır.

  • Dekardaki Bitki Sayısı: Sulu şartlarda dekarda 5.500 - 6.000 bitki hedeflenir. Yağlık tiplere göre daha seyrek ekim, tablanın büyümesini ve tanenin dolgunlaşmasını sağlar.

• Ekim Derinliği: Tavlı toprakta 3-4 cm, nemsiz topraklarda ise neme ulaşmak için en fazla 7-8 cm olmalıdır.

4. Gübreleme

Gübreleme, toprak analizi sonuçlarına göre yapılmalıdır. Çerezlik ayçiçeği, büyük ve dolgun tane oluşturmak için özellikle Azot, Fosfor ve Potasyum'a ihtiyaç duyar.

• Taban Gübresi (Ekimde):

  • Fosfor (P) ve Potasyum (K): Tohum yatağına ekimle birlikte veya ekim öncesinde verilir. Fosfor, kök gelişimini destekler. Önerilen gübreler: 18-46-0 (DAP) veya 20-20-0.

  • Mikro Elementler: Özellikle Bor (B) eksikliği, tabla büyüklüğünü ve tane doluluğunu doğrudan etkilediği için kritiktir. Bor noksanlığı olan tarlalarda ekim öncesinde dekara 2-4 kg boraks uygulanabilir.

• Üst Gübre (Çapalama Döneminde):

  • Azot (N): Bitkiler 4-6 yapraklı döneme geldiğinde (ilk çapa öncesi) Üre veya Amonyum Sülfat (Şeker Gübresi) şeklinde üstten verilir ve çapa ile toprağa karıştırılır. Sulu alanlarda dekara 30 kg üre gibi yüksek dozlar gerekebilir.

5. Bakım İşlemleri

• Yabancı Ot Kontrolü: Yabancı otlar, bitkinin ilk gelişme döneminde (çıkıştan sonraki ilk 20 gün) büyük besin ve su rekabeti yaratır. Yabancı otlar için ekim öncesi ve sonrası ilaçlama yapılmalı ve gerektiğinde çapalama ile desteklenmelidir.

• Çapalama (Ara İşlemesi): Genellikle iki kez çapalama yapılır.

  1. Birinci Çapa: Bitkiler 10-15 cm boyda ve tekleme (seyreltme) zamanında yapılır.

  2. İkinci Çapa (Boğaz Doldurma): Bitkiler 30-35 cm boya ulaştığında yapılır. Bu çapa, üst gübrenin toprağa karışmasını ve bitki kök çevresinin havalanmasını sağlar. Çapalama derinliği 10 cm'yi geçmemelidir.

• Sulama: Çerezlik ayçiçeği, irilik ve dolgunluk için suyu çok sever. Toprak nemi sürekli kontrol edilmelidir. Kritik sulama zamanları:

  1. Bitki 40-50 cm boya ulaştığında.

  2. Tabla oluşumu başlangıcında (en kritik dönem).

  3. Çiçeklenme dönemi (yoğun su ihtiyacı).

  4. Tohum olgunlaşma zamanında (tanenin süt gibi olduğu dönem).

•  

6. Hastalık ve Zararlılar

• Mildiyö: Toprak ısısının yeterince yükselmediği erken ekimlerde risklidir. Dayanıklı çeşit kullanımı ve sıcaklık-nem dengesine dikkat edilmesi gerekir.

• Orobanş (Canavar Otu): Ayçiçeği için en önemli parazit bitkidir. Mücadelesi için bu parazite dayanıklı Clearfield (CL) teknolojisine sahip hibritler tercih edilmelidir.

7. Hasat ve Depolama

• Hasat Zamanı: Bitkilerdeki sap, yaprak ve tablaların tamamen kuruyup kahverengileştiği zaman hasat edilir. Genellikle ekimden 120-130 gün sonra gerçekleşir.

• Rutubet (Nem) Oranı: Hasatta tane neminin %10'un altında olması son derece önemlidir. Yüksek nemde hasat, depolamada kızışmaya ve bozulmaya yol açar.

• Hasat Şekli: Biçerdöverler, tabla toplama aparatları takılarak kullanılır.

Çerezlik ayçiçeği yetiştiriciliğinde yüksek verim ve kaliteli ürün (iri tane) elde etmek, büyük ölçüde doğru çeşit seçimi, optimum bitki sıklığı ve düzenli sulamaya bağlıdır.

Bu yetiştiricilikle ilgili aklınıza takılan spesifik bir aşama (örneğin gübreleme detayları veya hastalıklarla mücadele) var mı?