Mor Çürüklük Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

Mor Çürüklük Hastalığı, tarım ve özellikle depolama süreçlerinde önemli ürün kayıplarına neden olan fungal bir enfeksiyondur. Latince adı Rhizopus stolonifer olan mantarın neden olduğu bu hastalık, hızlı yayılması ve ürünün pazar değerini hızla düşürmesi nedeniyle mücadele edilmesi gereken önemli bir sorundur.

İşte Mor Çürüklük Hastalığı'nın belirtileri, nedenleri ve etkili mücadele yöntemleri;

🍇 Mor Çürüklük Hastalığı (Rhizopus Çürüklüğü) Nedir?

Mor Çürüklük, esas olarak Rhizopus stolonifer mantarının (halk arasında'ekmek küfü' olarak da bilinir) neden olduğu, özellikle yumuşak meyveler (çilek, şeftali, üzüm), yumrular (tatlı patates) ve depolanan sebzelerde görülen bir hastalıktır. Adını, sporlarının olgunlaştığında aldığı koyu gri-mor renkten almaktadır. Mantar, meyve dokusunu parçalayan enzimler salgılayarak sulu ve hızlı bir çürümeye yol açar.

🔎 Belirtileri Nelerdir?

Mor Çürüklük, belirtilerini çok hızlı gösterir ve hasat sonrası en hızlı yayılan hastalıklardan biridir.

1. Meyve ve Sebzelerdeki Belirtiler

• Sulu ve Yumuşak Çürüme: Enfeksiyonun başladığı alanda doku, hızla yumuşak, sulu ve açık kahverengi bir çürümeye dönüşür. Baskı uygulandığında kolayca sıvı akar.

• Beyaz Misel Gelişimi: Başlangıçta, enfekte alanın yüzeyinde veya çevresinde pamuksu, beyaz renkte mantar iplikçikleri (miseller) hızla yayılır.

• Mor-Siyah Sporlanma: Birkaç gün içinde, beyaz misellerin üzerinde mantarın üreme yapıları olan siyah veya koyu mor renkte küçük noktalar (sporangiyumlar) oluşur. Bu, hastalığın adını veren koyu, küf benzeri görünümüdür.

• Hızlı Yayılma: Hastalık, depolama ve taşıma sırasında enfekte ürünlerin temas ettiği diğer sağlıklı ürünlere hızla sıçrar ve yayılır, domino etkisiyle büyük kayıplara neden olur.

• Kötü Koku: Çürüme ile birlikte, mantarın salgıladığı uçucu bileşikler nedeniyle ürünlerde hoş olmayan, fermente bir koku oluşur.

2. Yumru ve Köklerdeki Belirtiler (Tatlı Patates vb.)

• Kök veya yumruda mekanik bir yara yerinden giren mantar, sulu ve kahverengi bir çürümeye neden olur. Depolama sırasında yüksek nemde beyaz miseller ve koyu renkli spor başları görülür.

🦠 Nedenleri ve Bulaşma Yolları

Mor Çürüklük Hastalığına $Rhizopus$ $stolonifer$ mantarı neden olur.

• Enfeksiyon Girişi: Mantar, sağlıklı bitki dokusuna doğrudan giremez. Enfeksiyonun gerçekleşmesi için mutlaka meyvede veya sebzede bir yara, ezilme veya hasar olması gerekir. Bu yaralar hasat, taşıma veya böcek zararı sırasında oluşabilir.

• Spor Kaynağı: $Rhizopus$ sporları havada yaygın olarak bulunur ve depolama alanlarının, sandıkların ve taşıma ekipmanlarının yüzeylerinde bulunabilir.

• Hava Koşulları (Kritik): Hastalığın gelişimi ve yayılması için yüksek sıcaklık ($20^{\circ}\text{C}$ ile $25^{\circ}\text{C}$) ve yüksek nem ($%90$ üzeri) idealdir. Bu nedenle hastalık, yaz aylarında ve sıcak depolarda hızla yıkıcı hale gelir.

• Bulaşma: Hava yoluyla yayılan sporlar, yara yerinden girerek enfeksiyonu başlatır. Depolama yığınında enfekte ürünün sızan suyu, diğer ürünlere sporları taşıyarak temas yoluyla bulaşmayı hızlandırır.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

Mor Çürüklük ile mücadele, hastalığın hızlı yayılması nedeniyle tamamen önleyici tedbirler, hasat hijyeni ve depolama kontrolüne odaklanmalıdır.

1. Kültürel ve Önleyici Önlemler (En Kritik Adımlar)

1. Yara Önleme: Hasat ve taşıma sırasında meyve ve sebzelerde mekanik yaralanmaları en aza indirmek temel kuraldır. Ürünler nazikçe toplanmalı ve işlenmelidir.

2. Depo Hijyeni ve Sanitasyon:

   • Depolama alanları, sandıklar ve taşıma ekipmanları, mantar sporlarını yok etmek için hasat öncesi ve sonrası uygun dezenfektanlarla (klorlu bileşikler veya kuaterner amonyum tuzları) titizlikle temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

   • Depoya sadece temiz ve sağlam ürünler alınmalıdır.

3. Hızlı Soğutma (Kritik): Hasat edilen ürünler, mantarın üreme sıcaklığının altına düşürmek için derhal ön soğutmaya tabi tutulmalıdır. $4^{\circ}\text{C}$ altındaki sıcaklıklar, $Rhizopus$'un gelişimini büyük ölçüde yavaşlatır.

4. Nem ve Sıcaklık Kontrolü: Depolama sırasında sıcaklık düşük tutulmalı ve nem oranı kontrol edilmelidir.

2. Kimyasal Mücadele

• Hasat Sonrası Uygulamalar: Bazı ülkelerde ve ürünlerde, hasattan hemen sonra fungisit içeren özel daldırma veya yıkama çözeltileri kullanılabilir. Bu, yaralardan girmeye çalışan sporları kontrol etmeye yardımcı olur. Ancak Türkiye'de kullanımı için ilgili ruhsatların kontrol edilmesi gerekir.

• Bilinçli Kullanım: Fungisit kullanımı, kesinlikle profesyonel danışmanlık ve ruhsatlı ürünlerle, mantarın direnç geliştirmesini önleyecek şekilde dönüşümlü yapılmalıdır.

Mor Çürüklük Hastalığı ile başarılı mücadele, hasat hijyeni, yaralanmaların önlenmesi ve ürünlerin hızlıca soğutularak uygun sıcaklıkta depolanması gibi lojistik ve kültürel önlemlere dayanır. Kimyasal mücadele, yalnızca destekleyici bir rol oynar.