Yonca Tarımı

Yonca çok yıllık bir yem bitkisi olan yonca, iyi besleme özelliği ve yüksek veriminden dolayı yem bitkilerinin kraliçesi olarak adlandırılır. Yonca otu diğer yem bitkilerine oranla protein, vitamin ve mineral maddece zengindir. Değerli bir yem bitkisi olan yoncadan ot, silo yemi, pelet yem, yonca unu, yer örtüsü (erozyona karşı) ve yeşil gübre olarak yararlanılır.

Toprak Hazırlığı

Yonca en fazla tınlı, kumu çok olmayan, yeterli derecede kireç içeren toprakları sever. Yoncalık kurulacak alan drenajlı ve tesviyeli olmalıdır. Çünkü yüksek taban suyu ve durgun su yoncada verim düşüklüğüne ve giderek de seyrekleşmeye neden olmaktadır. Bunun için yüzey drenajına önem verilmelidir. Bu nedenle 90-100 metrede bir meyil istikametine dik hendekler açılarak tahliye edilmelidir.

 

Yonca kökleri 2-3 m kadar derine indiği için besin maddelerinden daha fazla yararlanmaktadır. Yonca toprağının ekime hazırlanmasında i1k olarak arazide yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır. Çünkü yonca fideleri yavaş geliştiği için diğer yabancı ot fideleri yoncayı bastırır. Yonca bitkisi tohumlarının küçük ve embriyosunun nazik olması nedeniyle çok özenle hazırlanmış bir tohum yatağı istemektedir. Bunun için tarla birkaç kez sürülüp diskaro çekilmeli ve ince tırmık ile toprağın iyice ufalanması sağlanmalıdır. Bu uygulamalardan sonra toprağın yüzeyi ekim yapılmadan önce merdane çekilerek bastırılmalıdır.

 

Ekim Zamanı ve Şekli

Yonca genel olarak Akdeniz ikliminin egemen olduğu yörelerde sonbaharda, diğer serin iklim yörelerinde ise ilkbaharda ekilmelidir. Ekim zamanının belirlenmesinde toprak sıcaklığı ve nemi etkilidir. Yöremizde yonca ekimi; Sonbahar ve ilkbahar olmak üzere iki mevsimde yapılabilir. Eğer kış yağışları bitkiye zarar vermeyecek şekilde toprak hazırlanmış, yüzey drenajı yapılmış ve toprak düzeyi iyi düzeltilmişse (tesviye), ekim Sonbaharda yapılmalıdır. Bu durumda ilk yıl 4 biçim yapılabilir. Yoncanın serpme ve sıraya ekimi yapılmaktadır. Bunun için safiyeti tam tohumluktan, serpme ekimlerde 3-4 kg/da, mibzerle sıraya ekimde 2-2,5 kg/da kullanılması yeterli olmaktadır. Yağışlı yerlerde sıra arası 15-20 cm, kuru şartlarda 30 cm olmalıdır.

 

Ekim derinliği

Toprak yapısına bağlı olarak 2-3 cm olmalıdır. Tohumlar küçük olduğu için ince elenmiş kum ile karıştırılarak ekilebilir. Tohumlar derine ekilirse çıkış zor olmaktadır. Kullanılacak tohumun safiyeti yüksek olmalı ve hiçbir yabancı bitki tohumu (özellikle küsküt) bulunmamalı, bunu sağlamak için sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Tarlaya ilk defa Yonca tohumu ekilecekse önce “Rhizobia bakterisi” ile muamele edilmelidir. Tohumun iyi çimlenmesi için bu gereklidir. Aşılama için 50 kg yonca tohumuna 1 kg Rhizobium bakterisi kullanılmalıdır.

 

Gübreleme 

Yoncada ekim dönemi ve ekimden sonraki dönemler olmak üzere 2 tip gübreleme yapılır. Ekim döneminden önce, toprak işlemesi sırasında 13-14 kg/da fosfor verilmesi, ekim sırasında 2-3 kg/da azot ve 15-20 kg/da potasyum veri1mesi uygundur. Yonca fazla miktarda fosfora ihtiyaç duymaktadır. Fosfor noksanlığında yoncanın kök sistemi zayıf olur. Fosfor, yoncada kaliteli ürün alımını sağlamaktadır. Her yararlanma yı1ı için genel olarak 13-14 kg/da fosfor sonbahar döneminde verilmelidir. Eğer 5 yıllık bakım gübresi ekimle birlikte verilmesi düşünülüyorsa dekara 60 kg saf fosfor (150-175 kg TSP) verilmelidir. Ekimden sonraki 2 ve 3. yıllarda dekara 2 ton yanmış çiftlik gübresi verilmelidir. Yoncanın son yıllarında dekara 5-6 kg azot gübresi verilmesi uygundur. Gübreleme toprak analiz sonucuna göre yapılmalıdır.

 

Sulama

Yonca kurak ve yarı kurak iklim bitkisidir. Yoncanın gelişme mevsiminin uzunluğu hızlı büyümesi ve yıl içinde birden fazla hasat edilmesi nedeniyle diğer kültür bitkilerine oranla suya ihtiyacı daha yüksektir. Yoncanın su ihtiyacı bulunduğu fizyolojik devreye, iklime, toprak yapısına, taban suyu düzeyine ve arazinin eğimine göre değişir. Genel olarak biçimden 7-10 gün önce ve biçimden bir hafta sonra olmak üzere her biçimde 2 sulama yapı1malıdır. Su yeterli değilse biçimden bir hafta sonra bir sulama yeterlidir. Tohum üretimi için sulama, bitki % 50 çiçeklendiği zaman yapılmalıdır.

 

Gübreleme

Dönem	Dekara (1000 m2)
Ekim öncesi toprak hazirliginda tabana	50 kg 15.15.15 + Zn kompoze 10 kg toz kükürt 10 kg kati hümik asit	Dekara
Üst gübreleme
	Ilk yagmurlama ile  8 kg üre 1 L hümik asit (iz elementli)	Her biçimden sonra yagmurlama ile dekara 10 kg amonyum sülfat
	Dönem (Eski yoncaya)	Dekara
Üst gübreleme	Subatta firfir ile  5 kg MAP Ilk yagmurlama ile 8 kg üre 1 L hümik asit (iz elem.) Her biçimden sonra yagmurlama ile  10 kg amonyum sülfat

 

Hasat

Yoncadan esas olarak ot üretimi amacıyla yararlanılır. Yonca kuru otunda % 17-18 ham protein bulunur. Yararlanma sırasında, en yüksek oranda ot verimi, otun kalite ve yem değerinin üstün olması, uzun yıllar aynı verimin alınabilmesi istenir. Ancak verimin yanında kalitede düşünüldüğünde, protein verimi açısından en uygun dönem 1/10 çiçeklenme dönemidir. Yonca hasadında biçim zamanının yanında yoncanın boyunun da 70-90 cm olması gerekir. Alçaktan yapılan biçimlerde yeni sürgünler zarar görmekte, yüksek biçimde ise ürün gereksiz yere tarlada bırakılmış olmaktadır. Biçim yüksekliği yerden 5-10 cm olmalıdır. Fakat kıştan önce yapılan son biçimlerde 15-20 cm kadar olması gerekmektedir.

 

Böylece bitkinin kışı daha güvenle geçirmesine ve ilkbaharda rahat bir gelişme göstermesine olanak tanımaktadır. Normal şartlarda bir biçimde l dekar yoncadan 1 ton yaş veya 250 kg kuru ot alınabilir. Kuru koşullarda 2-3 kez, sulu koşullarda 8-9 biçim yapılmaktadır. Ekonomik yararlanma süresi 4-5 yıldır.

 

Kurutma

Biçilen yeşil yonca otu gölge ve havadar bir yerde serilerek kurutulmalıdır. Tarlada kurutulacak ot erken saatlerde tırmıkla alt üst edilerek yaprakları dökülmeden kurutulmalıdır. Otlar fazla güneşte de bekletilmemeli, renginin yeşil olması gerekir.

 

Yoncanın hayvanlara verilmesi

Yonca otu yeşil ve kuru olarak da hayvanlara verilebilir. Buzağıların, genç dana ve düvelerin beslenmesinde mutlaka kuru yonca otu kullanılmalıdır. Kuru yonca otunda %15 dolayında sindirilebilir protein vardır. Bunun %30 yapraklarda, %10’u gövdesinde bulunur. Enerjisi 1600 kcal/kg dır. Yonca kalsiyum bakımından zengin, fosfor bakımından ise yetersizdir. Yeşil yonca hayvanlarda şişkinlik yapabilir ve hatta ölümüne sebep olabilir. Yeşil yonca otu hayvanlara soldurulduktan sonra, azar azar alıştırılarak verilmelidir. Fakat yinede dikkatli olmak gerekir. Bir ineğe günde 4-5 kg kuru yonca otu verilebilir.

 

Binnaz TIKNAZOĞLU

Ziraat Mühendisi