Amonyum Nitrat Gübresi Nedir?

🧪 Amonyum Nitrat Gübresi Nedir? (33 Nitrat)

Amonyum Nitrat (AN), kimyasal formülü NH_4NO_3 olan, yüksek oranda azot içeren ve tarımda uzun yıllar boyunca en çok tercih edilen azotlu gübrelerden biri olmuştur. Halk arasında yaygın olarak '33 Nitrat' gübresi adıyla da bilinir.

🔬 Gübrenin İçeriği ve Kimyasal Yapısı

Amonyum Nitrat gübresi, genellikle %33 Azot (N) içerir ve bu azot, bitkiler için hayati öneme sahip iki farklı formda bulunur:

1. Nitrat Azotu ($NO_3$-N):

   • Oran: %16.5

   • Özellik: Suda çok hızlı çözünür ve bitki kökleri tarafından hemen alınabilir. Bu sayede bitkinin kısa sürede hızlı büyümesini sağlar. Ancak, toprakta hareketli olduğu için fazla yağışlı bölgelerde kolayca yıkanarak kaybolma riski yüksektir.

2. Amonyum Azotu ($NH_4$-N):

   • Oran: %16.5

   • Özellik: Toprak parçacıklarına tutunur ve mikroorganizmalar aracılığıyla yavaş yavaş nitrata dönüşerek bitkiye uzun süreli beslenme imkanı sunar.

Çift Etkili Azot Kaynağı: Bu iki formun eşit oranda bulunması, Amonyum Nitrat'ı bitkinin hem acil hem de uzun vadeli azot ihtiyacını karşılayabilen, son derece etkili ve hızlı sonuç veren bir gübre yapmıştır.

🥕 Tarımsal Önemi ve Kullanım Alanları

Amonyum Nitrat gübresi, yüksek azot içeriği sayesinde bitkilerin vejetatif (yaprak, gövde) gelişimini hızlandırır, verimi ve protein oranını yükseltir.

• Hızlı Etki: Hızlı çözünürlüğü sayesinde, özellikle hızlı gelişme dönemlerinde bitkiye anında besin sağlar.

• pH Etkisi: Toprakta nötr veya nötre yakın bir etki bırakır, bu nedenle hem asidik hem de alkali (kireçli) topraklarda etkili bir şekilde kullanılabilir.

• Kullanım Yerleri: Çeltik hariç tüm tahıllar (buğday, arpa, mısır), sebzeler, meyve ağaçları ve endüstri bitkilerinde (pamuk, ayçiçeği) yaygın olarak üst gübreleme (serpme) şeklinde kullanılmıştır.

🚫 Amonyum Nitrat Neden Yasaklandı? (Önemli Bilgilendirme)

Amonyum Nitrat, tarımsal açıdan mükemmel bir gübre olmasına rağmen, kimyasal yapısından dolayı çok önemli bir güvenlik riskini beraberinde getirir.

1. Patlayıcı Özelliği

Amonyum Nitrat, kendi başına bir patlayıcı olmasa da, ısı, basınç veya yanıcı maddelerle (örneğin fuel oil) karıştırıldığında güçlü bir patlayıcıya dönüşme potansiyeline sahiptir. Endüstriyel alanda madencilik ve taş ocakçılığında kullanılan ANFO patlayıcısının ana bileşenidir.

2. Türkiye'de Kullanımının Kısıtlanması

Bu bileşiğin patlayıcı yapımında kullanılması ve terör olaylarında sıkça tespit edilmesi nedeniyle, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2016 yılı Haziran ayında nitratlı gübrelerin (özellikle %33 Amonyum Nitrat) satışı ve kullanımı önce kısıtlanmış, ardından tarımsal amaçlı kullanımı tamamen yasaklanmıştır.

3. Alternatif Gübreler

Yasaklama sonrasında çiftçiler, aynı hızlı etkiyi ve azot ihtiyacını karşılamak için genellikle şu alternatiflere yönelmiştir:

• CAN Gübresi (Kalsiyum Amonyum Nitrat): %26 veya %21 Azot içerir. İçerisine patlayıcılık özelliğini azaltmak için kalsiyum karbonat (kireç) karıştırılmıştır.

• Üre (%46 N): En yüksek azot içeriğine sahip gübredir ancak azotun tamamı amonyum formunda olduğu için nitrat kadar hızlı etki etmez.

• Diğer Kompoze Gübreler: (20.20.0, DAP vb.)

Özetle: Amonyum Nitrat, tarımda sağladığı üstün faydalara rağmen, güvenlik riskleri nedeniyle Türkiye'de artık tarımsal amaçla satışı ve kullanımı yasaklanmış bir gübredir.