Örtüaltı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Örtüaltı (sera veya yüksek tünel) çilek yetiştiriciliği, iklimin kontrol edilebilir olması sayesinde erkenci ürün almayı ve birim alandan daha yüksek verim elde etmeyi sağlar.

İşte adım adım başarılı bir örtüaltı çilek yetiştiriciliği rehberi:

🍓 1. İklim ve Sera Ortamı İsteği

Çilek, ılıman iklim bitkisi olmasına rağmen örtüaltında daha hassas sıcaklık kontrolü gerektirir.

• Sıcaklık:

  • Gelişme için İdeal: 15°C – 25°C aralığıdır.

  • Meyve Büyümesi: 15°C – 20°C.

  • Çiçeklenme/Tozlaşma: 18°C civarı idealdir. 30°C üzeri sıcaklıklar ve kuru hava, polen canlılığını azaltarak şekilsiz meyve oluşumuna neden olabilir.

  • Don: Çiçeklenme döneminde dona karşı oldukça hassastır. Örtüaltında ısıtma sistemleri veya ek örtülerle koruma sağlanmalıdır.

• Havalandırma: Özellikle güneşli günlerde sera içi nem ve sıcaklık hızla artar. Uygun sıcaklık ve nemi korumak, ayrıca mantar hastalıklarını önlemek için düzenli havalandırma şarttır.

• Işık: Yüksek ışık kalitesi ve yoğunluğu meyve kalitesi ve verimi için kritiktir.

2. Yetiştirme Ortamı ve Toprak Hazırlığı

Örtüaltında çilek, hem toprakta hem de topraksız kültürde yetiştirilebilir.

A. Toprakta Yetiştiricilik

• Toprak İsteği: Derin, organik maddece zengin, iyi drene edilmiş (suyu iyi süzen) ve tınlı topraklar idealdir.

• pH Değeri: En uygun pH aralığı 5.5 – 6.5 (hafif asidik) arasındadır.

• Toprak Hazırlığı:

  • Derin sürüm yapılmalı ve toprak analizi sonuçlarına göre taban gübrelemesi (fosfor ve potasyum ağırlıklı) yapılmalıdır.

  • Sırt (Sedde) Oluşturma: Çilekler, kök boğazı çürüklüğünü önlemek için 40-50 cm genişliğinde ve 25-30 cm yüksekliğinde sırtlar üzerine dikilir.

  • Malçlama: Sırtların üzerine genellikle siyah veya beyaz/siyah (iç mekanizmalı) plastik malç serilerek nem korunur, yabancı ot kontrol edilir ve meyveler topraktan korunur.

B. Topraksız Kültür (Torba/Oluk)

• Topraksız kültürde genellikle Hindistan cevizi torfu (cocopeat), perlit veya bunların karışımı kullanılır.

• Yetiştirme, yerden yükseltilmiş oluklar veya saksılar/torbalar içinde yapılır. Bu yöntem daha fazla kontrol, daha iyi havalandırma ve hastalıksız ortam sağlar.

3. Fide ve Dikim Yöntemleri

Çilek fideleri genellikle yılın her dönemi dikilebilir ancak erkencilik hedefleniyorsa dikim zamanı kritiktir.

• Fide Çeşitleri:

  • Taze Fide (Normal Fide): Yaz sonunda (Ağustos-Eylül) dikilir, kış dinlenmesinden sonra ilkbaharda meyve verir.

  • Frigo Fide: Derin dondurucuda bekletilmiş fidelerdir. Örtüaltı için en çok tercih edilen tiptir. Seraya genellikle Ekim-Kasım aylarında dikilerek kış aylarında gelişme sağlar ve erken ilkbaharda (Şubat-Mart) ilk hasadı verir.

  • Kapot Fide: Gelişmiş, köklü fidelerdir.

• Dikim Zamanı: Erkenci hasat için frigo fidelerle Eylül sonu – Kasım başı idealdir.

• Dikim Sıklığı:

  • Sırtlar üzerine tek sıra veya çift sıra halinde dikim yapılır.

  • Sıra Üzeri: 25-30 cm.

  • Sıra Arası (Sırtlar Arası): 80-100 cm.

  • Önemli Not: Fidenin kök boğazı (taç kısmı) asla toprağın veya malçın altına gömülmemelidir. Aksi takdirde taç çürüklüğü oluşur.

4. Bakım İşlemleri (Sulama, Gübreleme, Tozlaşma)

A. Sulama ve Gübreleme (Fertigasyon)

• Sulama Yöntemi: Damla sulama, su ve gübreyi en verimli şekilde kullanır.

• Fertigasyon: Bitkinin ihtiyacına göre gübreler (Azot, Fosfor, Potasyum ve mikro elementler) sulama suyu ile birlikte verilir.

  • Gelişme Dönemi: Azot ağırlıklı.

  • Çiçeklenme/Meyve Dönemi: Potasyum (K) ve Kalsiyum (Ca) ağırlıklı gübreleme yapılır.

• Hassasiyet: Çilek yüzlek köklü olduğu için su stresi yaşamamalıdır, ancak aşırı sulamadan da kaçınılmalıdır.

B. Tozlaşma

• Örtüaltında rüzgar ve böcek faaliyeti yetersiz kaldığı için tozlaşma yetersizliği büyük bir sorundur.

• Çözüm: Tozlaşmayı sağlamak ve şekilsiz meyveleri önlemek için seraya genellikle bombus arıları (arı kolonileri) yerleştirilir.

C. Runner (Kol) Temizliği

• Çilek ana bitkinin enerjisini tüketen ve vejetatif üremeyi sağlayan kollar (runner) oluşturur.

• Meyve verim döneminde, bitkinin enerjisini meyveye yoğunlaştırması için bu kolların düzenli olarak temizlenmesi gerekir.

5. Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

Örtüaltı nemli ortam, hastalık riskini artırır.

• Önemli Hastalıklar:

  • Külleme (Sphaerotheca macularis): En yaygın hastalıktır. Havalandırma ve doğru ilaçlama ile kontrol edilir.

  • Gri Küf (Botrytis cinerea): Yüksek nemde görülür, meyvelere zarar verir.

• Önemli Zararlılar:

  • Kırmızı Örümcek (Tetranychus urticae): En önemli zararlılardan biridir.

  • Yaprak Bitleri ve Tripsler.

• Mücadele: Kimyasal ve biyolojik mücadele yöntemleri kullanılmalıdır. Özellikle biyolojik mücadele (faydalı böcek kullanımı), meyvenin sürekli hasat ediliyor olması nedeniyle örtüaltında çok önemlidir.

6. Hasat

• Erkencilik: Örtüaltı sayesinde hasat, dış mekandan 1-3 ay daha erken başlayabilir (Mart-Nisan).

• Zamanlama: Pazara gönderilecek çilekler genellikle %75-90 renk aldığında, sertliğini kaybetmeden toplanmalıdır.

• Sıklık: Sıcaklığa bağlı olarak gün aşırı veya her gün hasat yapılmalıdır.

Örtüaltı çilek yetiştiriciliği, yüksek yatırım maliyeti olan ancak doğru tekniklerle yüksek kâr getiren bir alandır. Başlamadan önce yerel ziraat mühendislerinden detaylı bilgi ve ikliminize uygun çeşit seçimi konusunda destek almanız faydalı olacaktır.