Tarımda Etmen Türüne Göre Önemli Hastalık Grupları
Önemli bitki hastalıkları, etmen türüne (mantar, bakteri, virüs, nematod vb.) ve etkiledikleri bitki gruplarına göre sınıflandırılabilir. Bu hastalıklar, tarımsal verimi, ürün kalitesini ve gıda güvenliğini ciddi şekilde tehdit eder.
🦠 Etmen Türüne Göre Önemli Hastalık Grupları
1. Fungal ve Oomiset Hastalıkları (Mantarlar ve Su Kalıpları)
Bu grup, en yaygın ve yıkıcı hastalıkları içerir.
| Hastalık Grubu | Etmen (Örnek) | Etkisi |
| Mildiyöler (Geç Yanıklık) | Phytophthora infestans (Patates) | Yaprak ve yumru çürümesi, hızlı yayılım. |
| Bağ Mildiyösü | Plasmopara viticola (Asma) | Yapraklarda yağ lekesi ve salkım dökülmesi. |
| Külleme (Powdery Mildew) | Erysiphe spp. | Yaprak yüzeyinde beyaz, pudramsı küf, fotosentezi engeller. |
| Pas Hastalıkları | Puccinia spp. (Buğday) | Yapraklarda pas renkli püstüller, erken ölüme neden olur. |
| Sclerotinia Çürüklüğü | Sclerotinia sclerotiorum | Gövde ve kök boğazında yumuşak çürüklük, sklerot oluşumu. |
| Rhizoctonia Çürüklüğü | Rhizoctonia solani | Fide çökerten ve kök/yumru çürüklüğü (Patateste Kara Kabuk). |
| Fusarium Solgunluğu | Fusarium spp. | Vasküler (damar) tıkanıklığı, solgunluk (Muzda Panama Hastalığı). |
| Phytophthora Kök Çürüklüğü | Phytophthora spp. | Kötü drenajlı topraklarda kök ve kök boğazı çürümesi. |
2. Bakteriyel Hastalıklar
| Hastalık Grubu | Etmen (Örnek) | Etkisi |
| Kök Kanseri (Taç Gal) | Agrobacterium tumefaciens | Kök ve gövde boğazında anormal tümör (ur) oluşumu. |
| Yumuşak Çürüklük | Erwinia spp. | Sebzelerde sulu, yumuşak doku çürümesi (özellikle depolamada). |
| Halkalı Çürüklük | Clavibacter michiganensis (Patates) | Yumru damar halkasında çürüme (Karantina hastalığı). |
| Bakteriyel Yanıklık | Xylophilus ampelinus (Asma) | Sürgünlerde yanıklık, kuruma ve kabuk çatlakları. |
3. Virüs ve Viroid Hastalıkları
| Hastalık Grubu | Etmen (Örnek) | Etkisi |
| Mozaik Virüsleri | Tobacco Mosaic Virus (TMV) | Yapraklarda açık-koyu yeşil lekeler, mozaik desenleri, bodurluk. |
| Yaprak Kıvırcıklığı Virüsleri | Potato Leafroll Virus (PLRV) | Yaprakların sertleşmesi ve kıvrılması, büyüme geriliği. |
| Viroid Hastalıkları | Potato Spindle Tuber Viroid (PSTVd) | Yumrularda iğ şekli, düşük verim (protein kodlamayan enfeksiyon). |
4. Nematod Hastalıkları
| Hastalık Grubu | Etmen (Örnek) | Etkisi |
| Kök Boğazı Nematodları | Meloidogyne spp. | Köklerde ur (gal) oluşumu, su ve besin alımını engeller. |
| Kist Nematodları | Globodera spp. (Patates) | Köklerde küçük kistler, ciddi verim kaybı. |
| Buğday Gal Nematodu | Anguina tritici | Buğday tanesi yerine galler oluşumu. |
🌍 Küresel Olarak En Yıkıcı Hastalıklar
Bazı hastalıklar, yayılma hızı, yaygınlığı ve neden oldukları ekonomik kayıplar nedeniyle diğerlerinden daha fazla önem taşır:
-
Patates Geç Yanıklığı (Phytophthora infestans): Tarihsel olarak Büyük İrlanda Kıtlığı'na neden olmuş, nemli bölgelerde hala büyük bir tehdittir.
-
Fusarium Solgunluğu TR4 (Foc TR4): Dünya muz ticaretinin temelini oluşturan Cavendish muzunu tehdit eden, tedavisi olmayan karantina hastalığı.
-
Külleme ve Mildiyöler: Bağ, sebze ve tahılların verimini her yıl ciddi şekilde düşüren yaygın hastalıklar.
Bu hastalıklar hakkında daha detaylı bilgi (mücadele, belirtiler, risk faktörleri) almak istediğiniz belirli bir tür var mı?