Charcoal Çürüklüğü Nedir?

Charcoal Çürüklüğü (Kömür Çürüklüğü), özellikle sıcak ve kurak koşullarda gelişen, birçok kültür bitkisi için ciddi bir tehdit oluşturan toprak kaynaklı bir fungal hastalıktır.

🔥 Charcoal Çürüklüğü Nedir?

Charcoal Çürüklüğü hastalığına neden olan etmen Macrophomina phaseolina mantarıdır. Hastalığın adı, enfekte olmuş bitki dokularında oluşan, kömür tozu benzeri siyah yapılar nedeniyle verilmiştir.

• Hastalık Etmeni: Macrophomina phaseolina (Fungal/Mantar).

• Etkilediği Bitkiler: Çok geniş bir konukçu yelpazesi vardır; soya fasulyesi, mısır, ayçiçeği, pamuk, sorgum, fasulye, patates ve birçok sebze türünde ciddi zarara yol açar.

• Toprak Kaynaklı: Hastalık etmeni, toprakta ve enfekteli bitki artıklarında sklerot adı verilen küçük, siyah, dayanıklı yapılar halinde yıllarca canlılığını koruyabilir.

🔎 Belirtileri ve Zararları

Hastalık, bitkinin kök sistemine ve gövdesinin alt kısımlarına saldırır, ancak belirtiler genellikle sıcak ve kurak dönemlerde ortaya çıkar.

1. Belirtiler

• Solgunluk ve Kuruma: Hastalığın tipik belirtisi, özellikle bitkinin çiçeklenme ve meyve bağlama (tane doldurma) dönemlerinde başlayan ani solgunluk ve kurumadır. Bitkilerde yapraklar sararır ve dökülürken, meyveler olgunlaşmadan kurur.

• Gövde/Kök Boğazı Belirtileri: Enfekte olmuş bitkilerin gövde alt kısmı ve kök boğazı kısmı kahverengileşir ve çürür.

• Kömür Tozu Görünümü (Teşhis): Enfekteli gövde veya kökler enlemesine kesildiğinde, damar sisteminde veya dokuların yüzeyinde kömür tozu benzeri binlerce siyah nokta (sklerot) görülür. Bu sklerotlar, hastalığın kesin teşhisini sağlar ve Macrophomina adını alır.

2. Zararları

• Verim Kaybı: Enfeksiyon, genellikle bitkinin verim potansiyelinin en yüksek olduğu dönemde (meyve dolumu) ortaya çıktığı için ciddi ve ani verim kayıplarına neden olur.

• Kök Hasarı: Kök sisteminin tahrip olması, bitkinin su ve besin alımını engeller, bu da kuraklık stresini katlar.

• Depolama Kaybı: Hastalık bazen depo edilen ürünlerde de çürüklüğe neden olabilir.

🌡️ Hastalığın Gelişim Koşulları

Charcoal Çürüklüğü, diğer fungal hastalıklardan farklı olarak yüksek sıcaklık ve düşük nem (kuraklık stresi) koşullarında en yıkıcı etkiye ulaşır.

• Sıcaklık: $30-35^{\circ}\text{C}$ arasındaki yüksek toprak sıcaklıkları, mantarın enfeksiyon gücünü artırır.

• Nem Stresi: Bitkiler kuraklık stresi altındayken, savunma mekanizmaları zayıflar ve mantar çok daha hızlı ilerler.

🛡️ Mücadele Yöntemleri

Charcoal Çürüklüğü, toprak kaynaklı olduğu için kimyasal ilaçlama ile tamamen kontrol altına alınması zordur. Mücadele, önleyici kültürel yöntemlere dayanır.

1. Kültürel Önlemler (En Kritik Adımlar)

• Ekim Nöbeti (Rotasyon): Mantarın toprakta birikmesini önlemek için konukçusu olmayan bitkilerle (örneğin tahıllar yerine soğan, havuç) uzun süreli (3-4 yıl) ekim nöbeti yapılmalıdır.

• Su Yönetimi: Kuraklık stresi, hastalığı tetikleyen ana faktördür. Özellikle çiçeklenme ve meyve dolum dönemlerinde düzenli ve yeterli sulama yaparak bitkinin strese girmesi önlenmelidir.

• Dayanıklı Çeşit Seçimi: Hastalığa karşı kısmen dayanıklı veya toleranslı çeşitlerin kullanılması.

• Düşük Yoğunlukta Ekim: Bitki stresini azaltmak için aşırı yoğun ekimden kaçınılmalıdır.

• Derin Sürüm: Sklerotları toprağın derinliklerine gömmek, yüzeye çıkışlarını zorlaştırır.

2. Kimyasal ve Biyolojik Mücadele

• Tohum İlaçlaması: Mantarın ilk enfeksiyonunu önlemek için uygun fungisitlerle tohum ilaçlaması yapılabilir.

• Biyolojik Kontrol: Toprakta mantarla rekabet eden veya onu baskılayan faydalı mikroorganizmaların (örneğin Trichoderma türleri) kullanıldığı biyolojik kontrol yöntemleri denenmektedir.

Charcoal Çürüklüğü ile mücadelede başarının anahtarı, iyi su yönetimi ve uzun süreli ekim nöbeti uygulamaktır.