Buğdayda Kök Boğaz Çürüklüğü Nelerdir?

Buğdayda Kök Boğaz Çürüklüğü

Buğdayda kök boğaz çürüklüğü (root and crown rot), özellikle kuraklık, zayıf beslenme ve uygun olmayan ekim koşullarında sık görülen, verimi ciddi şekilde düşürebilen bir hastalık grubudur.  Bu hastalık tek bir etmenle değil, genellikle birden fazla mantar türünün oluşturduğu kompleks bir hastalık olarak görülür.Aşağıda kök boğaz çürüklüğünün nedenleri, belirtileri, zararları ve mücadele yöntemleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır 👇

🌾 1. Kök Boğaz Çürüklüğünün Nedenleri (Etilen Etmenler)

Hastalığa genellikle aşağıdaki mantar türleri neden olur:

➡️ Genellikle "Fusarium kök çürüklüğü" en yaygın formdur.

🌱 2. Görülme Şartları

Kök boğaz çürüklüğü şu koşullarda daha sık ortaya çıkar:

• Aynı tarlada uzun yıllar buğday–arpa ekimi (monokültür)

• Kurak ve sıcak ilkbahar ayları

• Yetersiz organik madde ve dengesiz gübreleme (özellikle azot fazlalığı)

• Sık ekim ve kötü drenaj

• Hastalıklı tohum kullanımı

🧬 3. Belirtileri

a) Fide Döneminde:

• Fide kökleri kahverengileşir, kök gelişimi zayıflar.

• Fideler kolayca çekildiğinde kökleri kısa ve çürümüştür.

• Şiddetli durumlarda çökerten görülür (fideler toprak seviyesinde kurur).

b) Sapa Kalkma ve Başaklanma Döneminde:

• Kök boğazı (taç bölgesi) ve alt sap kısmı kahverengi–kırmızımsı lekelerle kaplanır.

• Kök sayısı azalır, bitki topraktan su ve besin alamaz.

• Bitki erken sararır, bodur kalır ve erken başak verir.

• Başaklar genellikle boş veya cılız tanelidir.

c) Hasat Döneminde:

• Kök ve boğaz bölgesinde kabuğu soyulmuş gibi kuru, lifli bir doku görülür.

• Tarlada yer yer sararmış alanlar oluşur.

🌾 4. Zararları

• Verimde %10–60’a kadar kayıplar oluşturabilir.

• Dane dolgunluğu azalır, bin dane ağırlığı düşer.

• Kök çürüklüğü olan bitkiler kuraklığa karşı çok hassas hale gelir.

• Şiddetli durumlarda tarla tamamen seyrelebilir.

🛡️ 5. Mücadele Yöntemleri

🔹 Kültürel Önlemler

1. Ekim nöbeti: Aynı tarlaya üst üste buğday–arpa ekilmemeli, 2–3 yıl ara verilmelidir.
   (Örn. baklagiller, ayçiçeği, mısır gibi bitkilerle münavebe yapılabilir.)

2. Sağlıklı ve sertifikalı tohum kullanılmalı.

3. Tohum ilaçlaması mutlaka yapılmalıdır (örneğin Fludioxonil, Tebuconazole, Carboxin + Thiram içeren fungisitlerle).

4. Toprak işleme ve drenaj iyi olmalıdır — su birikintisi kök çürüklüğünü artırır.

5. Dengeli gübreleme: Azot aşırısı hastalığı teşvik eder; fosfor ve potasyum kökleri güçlendirir.

6. Uygun ekim zamanı ve sıkılığı korunmalıdır. (Çok sık ekim, nem birikimi oluşturur.)

🔹 Kimyasal Mücadele

• Etkili ilaçlama tohum döneminde yapılır.

• Tohum ilaçları örnekleri:

  • Raxil® (tebuconazole)

  • Vibrance® (sedaxane)

  • Celest® (fludioxonil)

  • Carboxin + Thiram karışımları

💧 Tohum ilaçlamasıyla hastalık önemli oranda kontrol altına alınabilir. Tarla döneminde etkili yaprak ilaçları yoktur çünkü hastalık kök bölgesindedir.

🌿 6. Dirençli Çeşit Kullanımı

Bazı buğday çeşitleri, özellikle kuraklığa dayanıklı ve güçlü kök yapısına sahip olanlar, kök boğaz çürüklüğüne daha toleranslıdır. Tohum temin ederken "Fusarium’a toleranslı" veya "kök çürüklüğüne dayanıklı" ifadeleri aranmalıdır.

📌 Özetle:

Kök boğaz çürüklüğü, çoğunlukla kötü ekim nöbeti, dengesiz gübreleme ve kurak koşullarda ortaya çıkan, mantar kaynaklı ciddi bir buğday hastalığıdır.
En etkili mücadele yöntemi tohum ilaçlaması + münavebe + dengeli gübreleme kombinasyonudur.