Turunçgil Kabuklu Biti Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

🛡️ Turunçgil Kabuklu Bitleri: Kırmızı ve Sarı Kabuklu Bit (Aonidiella spp.)

Turunçgil bahçelerinde en önemli zararlılar arasında yer alan Turunçgil Kabuklu Bitleri, özellikle Kırmızı Kabuklu Biti (Aonidiella aurantii) ve Sarı Kabuklu Biti (Aonidiella citrina), yaygın olmaları ve sebep oldukları kalıcı hasarlar nedeniyle verimi ciddi ölçüde düşürürler.

🍊 1. Kırmızı Kabuklu Biti (Aonidiella aurantii)

Kırmızı Kabuklu Biti, Türkiye'deki tüm turunçgil yetiştirme bölgelerinde görülen, meyve kalitesini en çok düşüren türlerden biridir.

Tanımı ve Yaşayışı

• Kabuk: Olgun dişi kabuğu kırmızımsı kahverengi renkte ve bombeli yapıdadır. Çapı yaklaşık 1.8 mm'dir.

• Vücut: Kabuk altındaki vücut limon sarısı veya böbrek şeklindedir.

• Üreme: Bu tür ovovivipar'dır (yumurtalar dişi içinde açılır ve hareketli larva doğurur).

• Tercih: Genellikle genç ağaçları tercih eder. Yaprak, meyve, sürgün ve gövdenin her yerinde bulunabilir.

• Döl Sayısı: Akdeniz Bölgesi'nde yılda 4-5 döl, Ege Bölgesi'nde ise 3 döl verir.

• Kışlama: Kışı genellikle tüm dönemlerde, ancak en çok ergin dişi döneminde geçirir.

Zarar Şekli

• Özsu Emme: Hortumunu bitki dokusuna sokarak zehirli maddeler salgılar, hücre parankima dokusunu parçalar ve özsuyunu emer.

• Toksik Etki: Salgıladığı toksik maddeler nedeniyle beslendiği dokuların ölümünü hızlandırır.

• Kurutma: Yoğun bulaşmalarda ağacın zayıflamasına ve hatta kurumasına neden olabilir.

• Meyve Lekeleri: Meyve üzerinde yerleştiği bölgelerde kırmızı lekeler oluşturur. Bu, meyvenin pazar ve ihracat değerini sıfıra kadar düşürebilir.

🍋 2. Sarı Kabuklu Biti (Aonidiella citrina)

Sarı Kabuklu Biti, görünüş olarak Kırmızı Kabuklu Bitine benzese de, farklı yerleşme ve zarar verme eğilimleri gösterir.

Tanımı ve Yaşayışı

• Kabuk: Olgun dişi kabuğu kirli sarı renkte ve yassı bir yapıdadır.

• Vücut: Kabuk altındaki vücut rengi limon sarısıdır.

• Üreme: Kırmızı kabuklu biti gibi ovovivipar'dır (hareketli larva doğurur).

• Tercih: Ağacın en çok yapraklarını, daha sonra ise meyvelerini tercih eder. Sürgün ve dallarda çok az bulunur.

• Döl Sayısı: Akdeniz Bölgesi'nde 4-5 döl, Ege ve Karadeniz Bölgeleri'nde 3 döl verebilir.

• Kışlama: Kışı büyük oranda ikinci dönem larva halinde geçirir.

• Faktörler: Özellikle sanayi bölgelerindeki zehirli gazların etkisindeki ve tozlu yol kenarındaki bahçelerde popülasyonları hızla artar.

Zarar Şekli

• Yaprak Zararı: Yaprak özsuyunu emerek sararmaya ve erken dökülmeye neden olur.

• Ölüm: Beslendiği hücrelerin parankima dokusunu parçalar ve dokuların ölümünü hızlandırır.

• Verim Kaybı: Yaprak dökülmeleri ve ağacın genel olarak zayıflaması, dolaylı yoldan verim kaybına yol açar.

⚔️ Turunçgil Kabuklu Bitleri ile Mücadele Yöntemleri

Kabuklu bitlerle mücadelede başarı, entegre mücadele yöntemlerinin doğru ve zamanında uygulanmasına bağlıdır.

1. Kültürel ve Mekanik Mücadele

• Ağaç Sağlığı: Ağaçlar kuvvetli ve sağlıklı tutulmalıdır (dengeli sulama ve gübreleme).

• Budama: Ağaç içlerinin hava almasını sağlayacak düzenli budama yapılmalıdır.

• Bulaşık Dal Temizliği: Zararlı ile yoğun bulaşık olan kuru veya kurumaya yüz tutmuş dallar kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalı ve uygun bir şekilde imha edilmelidir (yakılmalıdır). Bu işlem, parazitoit çıkışından sonra yapılmalıdır.

• Tozla Mücadele: Tozlu yol kenarlarındaki bahçelerde popülasyon arttığından, yolların sulanması veya ağaçların düzenli yıkanması gerekebilir.

2. Biyolojik Mücadele

• Doğal Düşmanlar: Kabuklu bitlerin en önemli doğal düşmanları parazitoitler (Aphytis, Aspidiotiphagus türleri) ve predatörlerdir (avcı böcekler).

• Koruma: Doğal düşmanlardan yeterince yararlanmak için gereksiz ve geniş spektrumlu ilaçlamalardan kaçınılmalıdır. Özellikle yağlar dışında ilaç kullanımı konusunda dikkatli olunmalıdır.

• İlaçlama Kararı: Parazitlenme oranının %50'nin üzerinde olduğu bahçelerde kimyasal ilaçlama yapılmamalıdır.

3. Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele, popülasyonun doğal düşmanlar tarafından kontrol edilemediği durumlarda devreye girer ve zamanlaması hayati öneme sahiptir.

• Zamanlama: İlaçlama, kabuklu bitlerin ilk hareketli larva çıkışlarının yoğun olduğu dönemde yapılmalıdır.

  • Akdeniz: Mayıs başı.

  • Ege: A. aurantii için Mayıs başı, A. citrina için Mayıs sonu.

  • Karadeniz: Haziran ayı.

• İlaç Tipi: Genellikle yazlık yağlar veya ruhsatlı insektisitler kullanılır. Yağlar kullanılacaksa, hava sıcaklığının 32°C üzerinde olmamasına dikkat edilmeli ve ilaçlama öncesi bahçe sulanmalıdır.

• Hedef: İlaçlamalar, tüm doğal düşmanları korumak amacıyla en geç Temmuz ayı sonunda bitirilmelidir.

Turunçgil Kabuklu Bitleri ile etkin bir mücadele için, bahçenin sürekli kontrol edilmesi ve zararlının gelişim dönemlerinin yakından takip edilmesi gerekmektedir.

❓ Turunçgil Kabuklu Bitleri: Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Kabuklu bitler meyveye nasıl bir zarar verir?

Kabuklu bitler (özellikle Kırmızı Kabuklu Bit, A. aurantii) meyve üzerinde beslenirken toksik (zehirli) maddeler salgılar ve özsuyunu emerler. Bu durum, meyve kabuğu üzerinde kalıcı kırmızımsı lekeler oluşmasına neden olur. Meyvenin genel sağlığını etkilemese de, bu lekeler meyvenin birinci sınıf kalitesini bozar ve ihracat değerini düşürür.

2. Kırmızı ve Sarı Kabuklu Biti nasıl ayırt edebiliriz?

Temel farklar şunlardır:

3. Kabuklu bitleri kontrol etmek için kış aylarında ne yapılmalıdır?

Kış aylarında, bitkiler dinlenme dönemindeyken, genellikle kışlık yağlar kullanılarak ilaçlama yapılır. Bu ilaçlama, kışı ergin veya larva halinde geçiren zararlıları hedef alarak ilkbahar popülasyonunu düşürmede etkilidir. Uygulama, bitkinin üzerini tamamen kaplayacak şekilde ve uygun sıcaklık aralıklarında yapılmalıdır (genellikle 4°C üzeri ve 32°C altı).

4. Biyolojik mücadele kabuklu bitlere karşı ne kadar etkilidir?

Biyolojik mücadele, kabuklu bit kontrolünde oldukça kritiktir ve etkilidir. Özellikle Aphytis ve Encarsia gibi doğal parazitoitler ile Chilocorus gibi avcı böcekler popülasyonu doğal olarak kontrol altında tutar. Eğer bahçenizde parazitlenme oranı %50'nin üzerindeyse, kimyasal ilaçlama yapılması önerilmez, çünkü doğal denge bu zararlıyı kontrol edebiliyor demektir.

5. Kabuklu bitlerin varlığı balçık (honeydew) ve isli mantara neden olur mu?

Hayır, kabuklu bitler (Diaspididae familyası), Turunçgil Beyaz Sineği veya Yumuşak Kabuklu Bitler gibi tatlı salgı (honeydew) üretmezler. Dolayısıyla, İsli Yaprak Hastalığı (Fumajin) oluşumuna doğrudan neden olmazlar. Fumajin görüyorsanız, bu daha çok beyaz sinekler veya yaprak bitleri gibi başka bir zararlının varlığına işaret eder.